Anemia w ciąży. Przyczyny i leczenie
Anemia w ciąży jest dość powszechnym zjawiskiem. Dotyczy około 40% przyszłych matek. Anemia ciążowa jest zjawiskiem fizjologicznie normalnym i wynika ze zmian, jakie zachodzą w organizmie kobiety ciężarnej. W czasie ciąży zwiększa się objętość krwi i stopień jej rozcieńczenia w organizmie matki. Liczba czerwonych krwinek, zawartość hemoglobiny oraz hematokryt – stosunek procentowy zawartości erytrocytów we krwi do surowicy – są dlatego obniżone. Prawdziwa anemia w ciąży rozwija się w sytuacji niedoboru pierwiastków i witamin niezbędnych w procesach krwiotwórczych.
1. Niedokrwistość w ciąży
O anemii w ciąży można mówić, gdy dochodzi do spadku poziomu hemoglobiny poniżej 11 g/dl lub hematokrytu poniżej 33%. Hemoglobina jest nośnikiem tlenu w czerwonych ciałkach krwi. Jej niedobory grożą zaburzeniami rozwoju płodu i niedotlenieniem.
Ciężka anemia w pierwszym trymestrze ciąży grozi zaburzeniami implantacji zarodka, a nawet poronieniem. Anemia w drugim trymestrze może powodować zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego płodu lub powstanie wad wrodzonych. Anemia w trzecim trymestrze grozi porodem przedwczesnym.
Najczęstszą przyczyną anemii w ciąży jest niedobór żelaza spowodowany zbyt małą podażą tego pierwiastka w diecie w stosunku do zwiększonego zapotrzebowania.
Żelazo powinno bowiem zaspokajać potrzeby zarówno matki, jak i rozwijającego się w łonie płodu. Czasami za anemię w czasie ciąży odpowiadają zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego i zmniejszone wchłanianie żelaza z jelit.
Anemia ciążowa może być też wynikiem niedoboru kwasu foliowego lub witaminy B12. Niekiedy, zwłaszcza w końcowych miesiącach ciąży, anemia spowodowana jest krwawieniami z odbytu.
Kobiety ciężarne często cierpią na hemoroidy, czyli żylaki odbytu. Ich pękanie skutkuje krwawieniem, które wtórnie może przyczyniać się do utraty żelaza z organizmu.
2. Objawy anemii w ciąży
| Wczesne objawy anemii | Objawy anemii zaawansowanej |
|---|---|
| permanentne uczucie zmęczenia | napady duszności |
| osłabienie organizmu | bladość skóry i błon śluzowych |
| bóle i zawroty głowy | przyspieszone bicie serca |
| szybka męczliwość | szybka męczliwość |
| problemy z pamięcią i koncentracją | zaburzenia widzenia i czucia |
| łamliwość paznokci i wypadanie włosów | drętwienie kończyn |
| pieczenie i wygładzenie języka | niedociśnienie tętnicze |
| problemy z połykaniem | bóle brzucha i żółtaczka |
3. Czynniki ryzyka anemii w ciąży
Do czynników zwiększających ryzyko anemii w ciąży należą:
- ciąża mnoga,
- niedobór witamin i składników mineralnych w diecie,
- palenie tytoniu,
- picie alkoholu,
- przewlekłe choroby przewodu pokarmowego,
- zażywanie leków stosowanych przy padaczce,
- wrodzone choroby krwi matki,
- silne wymioty w ciąży.
4. Diagnostyka i leczenie anemii w ciąży
Anemię diagnozuje się na podstawie wyników morfologii krwi. Badanie krwi jest łatwo dostępne, a u kobiet w ciąży powinno być wykonywane co 4-6 tygodni.
Przy niskich wartościach hemoglobiny i hematokrytu należy też wziąć pod uwagę inne parametry morfologii krwi, np. MCV – objętość krwinek czerwonych. Jeśli erytrocyty mają małą objętość (anemia mikrocytarna), zaleca się badanie w kierunku niedoboru żelaza we krwi.
Jeśli erytrocyty mają dużą objętość (anemia makrocytarna), można podejrzewać niedobory kwasu foliowego lub witaminy B12.
Leczenie anemii zależy od stopnia jej zaawansowania i przyczyny. W przypadku anemii z niedoboru żelaza o łagodnym przebiegu stosuje się doustną suplementację preparatami żelaza – najczęściej w dawce 120 mg na dobę.
Preparaty żelaza dobrze jest przyjmować na godzinę lub na pół godziny przed jedzeniem, gdyż pokarm zmniejsza absorpcję żelaza z jelit. Niedokrwistość umiarkowana wymaga podawania żelaza drogą doustną lub dożylną.
Dożylne uzupełnianie niedoborów żelaza jest szybsze i bardziej skuteczne niż suplementacja doustna. Rzadko kiedy konieczna jest transfuzja krwi. Zdarzać się to może w sytuacji obfitego krwawienia, np. z powodu odklejenia się łożyska.
Anemia z niedoboru kwasu foliowego wymaga doustnego uzupełniania niedoborów tej witaminy w zwiększonych dawkach. Anemia z niedoboru witaminy B12 zdarza się rzadko – wymaga suplementacji doustnej lub stosowania zastrzyków domięśniowych.
Niedokrwistość ciężarnych wymaga również stosowania odpowiedniej diety, bogatej w żelazo. Źródłem przyswajalnego żelaza są: wołowina, cielęcina, tuńczyk, jaja, mleko, sery.
5. Anemia w ciąży - kiedy do szpitala?
Anemia w ciąży może być groźna, choć nie powinniśmy też wpadać w panikę. Jeśli jesteśmy pod kontrolą lekarzą, nie powinniśmy się martwić. Do szpitala powinniśmy udać się, gdy nagle dojdzie do zaostrzenia objawów, gdy ciśnienie gwałtownie zacznie spadać oraz gdy dochodzi do omdleń.