Glukoza w ciąży
Oznaczenie stężenia glukozy we krwi (glikemii na czczo) wykonuje się już podczas pierwszej wizyty lekarskiej w czasie ciąży. W warunkach prawidłowych glikemia na czczo powinna wynosić 60-95 mg/dl (3,3-5,3 mmol/l). Badanie to ma na celu wykrycie i wczesne rozpoczęcie leczenia cukrzycy u kobiet ciężarnych, która nieleczona ma bardzo niekorzystny wpływ na rozwój płodu. Hiperglikemia u matki (podwyższone stężenia glukozy) prowadzi do makrosomii płodu (płód bardzo duży), ale także przyczynia się do jego niedojrzałości i zwiększa zagrożenie powikłaniami położniczymi, takimi jak urazy okołoporodowe, wielowodzie, stan przedrzucawkowy, rozwiązanie cesarskim cięciem i niska ocena noworodka w skali Apgar. Może ponadto stać się przyczyną powstania wad wrodzonych u płodu (wady serca, wady cewy nerwowej) lub nawet obumarcia wewnątrzmacicznego. Warto zaznaczyć, iż wady cewy nerwowej mogą pojawić się w pierwszym miesiącu życia płodowego.
Właściwe leczenie cukrzycy u kobiety w okresie ciąży ma olbrzymie znaczenie dla zdrowia jej dziecka. W zależności od tego, kiedy u pacjentki zdiagnozowano cukrzycę, możemy mieć do czynienia z cukrzycą przedciążową lub z cukrzycą ciążową, które wymagają nieco odmiennego postępowania.
1. Postaci cukrzycy w ciąży
W przypadku kobiet w ciąży możemy mieć do czynienia z dwoma postaciami cukrzycy. Pierwsza z nich to cukrzyca przedciążowa, czyli cukrzyca typu 1 lub cukrzyca typu 2 u kobiety w ciąży, która została rozpoznana jeszcze przed ciążą. Drugą postacią cukrzycy w ciąży jest tak zwana cukrzyca ciążowa. Jest to hiperglikemia spełniająca kryteria rozpoznania cukrzycy lub stanu przedcukrzycowego, i która po raz pierwszy została wykryta w czasie ciąży. Ujawnienie się tej postaci cukrzycy wiąże się z tym, że podczas ciąży dochodzi do wzrostu stężenia hormonów o działaniu hiperglikemizującym, antagonistycznym do insuliny, takich jak laktogen łożyskowy, progesteron, estrogeny czy prolaktyna.
Ponadto, ryzyko rozwoju tej postaci cukrzycy w okresie ciąży jest większe w przypadku wieku ciężarnej powyżej 35 lat, wielorództwa, urodzenia poprzednich dzieci o masie powyżej 4 kg, urodzenia poprzedniego dziecka z wadą wrodzoną lub jego zgonu wewnątrzmacicznego, nadciśnienia tętniczego oraz BMI powyżej 27 kg/m² u kobiety przed ciążą oraz gdy w rodzinie występowała cukrzyca typu 2 lub w poprzednich ciążach u pacjentki stwierdzano cukrzycę ciążową. Po porodzie u pacjentek z cukrzycą ciążową wartości glikemii mogą powrócić do stanu prawidłowego, ale może ona także przejść w cukrzycę typu 2.
2. Rozpoznawanie cukrzycy ciążowej
W celu właściwego rozpoznawania cukrzycy u kobiet w ciąży został opracowany dokładny algorytm postępowania diagnostycznego. Podczas pierwszej wizyty lekarskiej w czasie ciąży lekarz prowadzący zleca wykonanie badania stężenia glukozy we krwi na czczo. Prawidłowo glikemia na czczo powinna mieścić się w przedziale 60-95 mg/dl (3,3-5,3 mmol/l). Jeśli wynik jest wyższy niż 126 mg/dl (powyżej 7,0 mmol/l), to ponownie oznaczamy glikemię na czczo i jeżeli wynik się powtórzył, rozpoznajemy u pacjentki cukrzycę ciążową. W przypadku, gdy wartości glikemii na czczo mieszczą się w przedziale 95-125 mg/dl (5,3-6,9 mmol/l) konieczne jest wykonanie u pacjentki badania diagnostycznego, czyli testu doustnego obciążenia 75 g glukozy (OGTT). Polega on na wypiciu na czczo 75 g glukozy, a następnie oznaczeniu u pacjentki glikemii po 120 min.
Prawidłowy wynik tego testu powinien być niższy niż 140 mg/dl (poniżej 7,8 mmol/l). Jeżeli wartości są wyższe, rozpoznajemy u pacjentki cukrzycę ciążową. Natomiast w przypadku, gdy podczas pierwszego badania glikemia na czczo u ciężarnej jest prawidłowa (poniżej 95 mg/dl) lub też jeśli w powyżej opisanym teście doustnego obciążenia 75 g glukozy uzyskano wartości poniżej 140 mg/dl, uznajemy, że u pacjentki wszystko jest prawidłowe i następne badanie w kierunku cukrzycy ciążowej wykonujemy dopiero w 24.-28. tygodniu ciąży. Jest to badanie przesiewowe (niediagnostyczne), zwane testem doustnego obciążenia 50 g glukozy lub testem O’Sullivana. Polega ono na wypiciu 50 g glukozy, a następnie oznaczeniu po 60 minutach glikemii u ciężarnej. Do tego badania pacjentka nie musi być na czczo.
Wartości prawidłowe tego testu obciążenia glukozą powinny być niższe niż 140 mg/dl (poniżej 7,8 mmol/l) i jeżeli takie są, uznajemy, że pacjentka nie ma cukrzycy ciążowej. Jeśli natomiast wyniki mieszczą się w przedziale 140-199 mg/dl (7,8-11 mmol/dl), należy dodatkowo wykonać u takiej pacjentki wspomniany wcześniej test diagnostyczny, czyli test doustnego obciążenia 75 g glukozy. W przypadku wyniku poniżej 140 mg/dl, uznajemy, że pacjentka jest zdrowa, natomiast, gdy wynik jest wyższy niż 140 mg/dl, rozpoznajemy cukrzycę ciążową. Podobnie gdy w teście O’Sullivana uzyskujemy po godzinie glikemię powyżej 200 mg/dl, rozpoznajemy u pacjentki cukrzycę ciążową.