Może pojawić się latem. Koniecznie zwróć uwagę na kształt i kolor
Jeśli wydaje nam się, że znamiona zmieniły kształt, barwę, powiększyły się, mają asymetryczny kształt, nierówne brzegi lub na skórze pojawiło się nowe znamię, które szybko się powiększa i uwypukla, to koniecznie powinien je zbadać lekarz – chirurg onkolog lub dermatolog - odpowiada profesor Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Centrum Onkologii-Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie.
Należy pamiętać, że stuprocentowe rozpoznanie czerniaka można postawić jedynie po chirurgicznym usunięciu zmiany i przebadaniu jej przez histopatologa.
Samoobserwacja swoich zmian skóry jest bardzo wskazana. W przypadku licznych zmian na skórze pleców np. można wykonywać zdjęcia aparatem cyfrowym co 4-6 miesięcy i samemu porównać, czy znamiona nie uległy zmianie - dodaje ekspert.
Dlaczego czerniak jest tak niebezpieczny?
Niestety około 1/3 polskich pacjentów, którzy zachorowali na czerniaka, umiera. W Polsce wykrywamy co roku około 3500 zachorowań na czerniaka, a co 10 lat ta liczba się podwaja.
Wynika to m.in. z tego, że Polacy coraz częściej wyjeżdżają do krajów, gdzie słońce silnie operuje i mają łatwy dostęp do solariów.
Wiele krajów wprowadziło już zakaz korzystania z solariów przez dzieci i młodzież do 18., a nawet do 21. roku życia, a niektóre (np. Australia i Brazylia) w ogóle zakazało tego typu opalania.
Jakie są dalsze kroki diagnostyczne, gdy lekarz zauważy coś niepokojącego?
Objawem jest z reguły zabarwiony guzek czy zmiana barwnikowa, a w obrębie oka zmiana taka może powodować zaburzenia widzenia. W zmianach zlokalizowanych w obrębie błony śluzowej na skórze głowy lub podpaznokciowo należy podobnie jak w innych lokalizacjach, wykonać biopsję wycinającą.
W obrębie gałki ocznej specjalistyczne badania przeprowadza okulista.
Istnieją także inne nietypowe miejsca, w których rozwija się czerniak?
Czerniaki częściej rozwijają się na kończynach i tułowiu, raki skóry na tułowiu i głowie. Rzadkie postacie czerniaka rozwijają się w miejscach, gdzie również znajdują się komórki barwnikotwórcze – melanocyty.
Występują one w obrębie błony naczyniowej oka i błon śluzowych jamy ustnej, odbytu czy narządów płciowych, jak również w trudno dostępnych do obserwacji miejscach na skórze, jak podpaznokciowo (mniej niż 1 proc. wszystkich czerniaków) czy na owłosionej skórze głowy.
Jakie czynniki zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na czerniaka?
Zachorować można w każdym wieku, ale ryzyko rośnie wraz z wiekiem. Dzieje się tak, ponieważ wraz z upływem czasu kumulują się uszkodzenia skóry wynikające z oparzeń słonecznych czy też nadmiernego opalania na słońcu i w solarium.
Ponadto, z medycznych statystyk wynika, że na czerniaki częściej chorują osoby o jasnej karnacji i jasnych oczach, z dużą ilością piegów i znamion na skórze oraz o rudych włosach.
Zwiększone ryzyko występuje też u osób, które wcześniej chorowały na nowotwór skóry lub u których w rodzinie osoby chorowały na czerniaka.
Jak wygląda leczenie czerniaka?
Wcześnie wykryty czerniak jest prawie w 100 proc. wyleczalny i nadal podstawowym leczeniem onkologicznym w jego przypadku jest leczenie chirurgiczne.
Obecnie przełom w terapii uogólnionego czerniaka stanowi wprowadzenie leków immunomodulujących, które powodują regresję zaawansowanych zmian przerzutowych i wykazały w warunkach klinicznych długotrwałą korzyść kliniczną u części chorych na zaawansowane czerniaki i znaczne odsetki odpowiedzi sięgające 50 proc.
Przełomowe w leczeniu przerzutowych czerniaków są ostatnie cztery lata, co związane jest z rozwojem leczenia ukierunkowanego molekularnie, które działa na białko związane z wadliwym genem BRAF, jak i immunoterapii, która działa na układ immunologiczny.
Niestety czerniak zlokalizowany w nietypowych miejscach, jak w obrębie odbytu czy gałki ocznej jest wykrywany w bardziej zaawansowanych stadiach, niż czerniaki zlokalizowane na skórze - np. chorzy na czerniaka umiejscowionego w gałce ocznej mają tylko około 50 proc. szansę na wyleczenie.
Dlaczego umieralność na czerniaka w Polsce jest tak wysoka?
Jeżeli wykrywalibyśmy czerniaki we wczesnym stadium, ponad 95 proc. chorych byłoby wyleczonych chirurgicznie. W Niemczech średnia grubość leczonego czerniaka to poniżej 0,8 mm, w Polsce około 1,8 mm, dlatego czerniaki Polaków rokują znacznie gorzej. Jest jednak lepiej niż 20 lat temu.
Na szczęście poprawiają się także wyniki przeżyć, co wynika przede wszystkim z faktu, że zachowujemy się rozważniej, jeśli chodzi o ekspozycję na promieniowanie UV, ale także częściej zgłaszamy się do lekarza.
