Niewydolność ciałka żółtego. Przyczyny, objawy i leczenie
Niewydolność ciałka żółtego jest zaburzeniem, w wyniku którego w organizmie kobiety dochodzi do niedoboru progesteronu - bardzo ważnego kobiecego hormonu, który ma wpływ na wiele funkcji życiowych. Jak objawia się niewydolność ciałka żółtego? W jaki sposób leczyć to zaburzenie? Czy niewydolność ciałka żółtego wpływa na płodność?
1. Czym jest ciałko żółte?
Ciałko żółte to bogato unaczyniony gruczoł wydzielania wewnętrznego. Powstaje z pękniętego pęcherzyka Graafa, po uwolnieniu z niego komórki jajowej. Komórki ziarniste, które otaczają komórkę jajową w pęcherzyku jajnikowym, po owulacji rozpoczynają gromadzenie luteiny, nadającej im charakterystyczne, żółte zabarwienie i stąd jego nazwa.
Ciałko żółte odpowiada za produkcję oraz wydzielanie progesteronu - hormonu, którego zadaniem jest przygotowanie błony śluzowej macicy w drugiej połowie cyklu na ewentualne zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej oraz utrzymanie ciąży.
W gruczole tym produkowane są także inne hormony jak prostaglandyny, estrogeny czy relaksyna. Zależnie od tego, czy doszło do zapłodnienia, czy nie, możemy wyróżnić następujące postaci tego gruczołu:
- ciałko żółte miesiączkowe - powstaje po jajeczkowaniu z pękniętego pęcherzyka jajnikowego, a jego funkcja trwa nieprzerwanie przez około 10 - 12 dni; jeśli nie doszło w tym czasie do zapłodnienia komórki jajowej oraz zagnieżdżenia zarodka, stopniowo przestaje on produkować progesteron, a ciałko żółte staje się białawe i zanika po kilku miesiącach;
- ciałko żółte ciążowe - w przypadku zapłodnionej komórki jajowej ciałko żółte miesiączkowe nie zanika, a przeciwnie - zwiększa swoje wymiary i produkuje progesteron do 9. - 10. tygodnia ciąży - do momentu, kiedy jego funkcje przejmuje łożysko; po porodzie przekształca się w ciałko białawe;
- ciałko żółte laktacyjne - powstaje podczas karmienia piersią z pierwszego pękniętego pęcherzyka jajnikowego po porodzie; po zakończeniu laktacji również przekształca się w ciałko białawe.
2. Co to jest niewydolność ciałka żółtego?
Niewydolność ciałka żółtego (niedomoga lutealna) to stan, w którym ciałko żółte nie wydziela wystarczających ilości progesteronu lub produkuje ten hormon przez zbyt krótki czas. Konsekwencją tej niewydolności może być utrudnione zajście w ciążę, powtarzające się poronienia lub bezpłodność.
Zbyt niski poziom progesteronu uniemożliwia właściwą przemianę błony śluzowej macicy w celu przyjęcia zarodka, a także nie stwarza optymalnych warunków do rozwoju ciąży. Niewydolność fazy lutealnej najczęściej pojawia się u kobiet, które w przeszłości traciły ciążę na samym jej początku.
Ponieważ progesteron wydzielany jest jako odpowiedź na stymulację hormonu przysadki mózgowej (LH), zaburzenia czynności układu podwzgórze - przysadka - jajnik mogą mieć duże znaczenie w rozwoju niedomogi ciałka żółtego.
Utrudniony proces dojrzewania pęcherzyka jajnikowego w pierwszej fazie cyklu może też uniemożliwiać powstanie ciałka żółtego lub w znaczny sposób zaburzać jego funkcję.
Na czynność ciałka żółtego w niekorzystny sposób wpływa też:
- podwyższony poziom TSH u chorych na niedoczynność tarczycy;
- zbyt duży poziom prolaktyny.
Niewydolność ciałka żółtego może wynikać także ze schorzeń toczących się w obrębie samych jajników.
3. Jakie są objawy niewydolności ciałka żółtego?
Niewydolność ciałka żółtego - objawy:
- niepłodność;
- powtarzające się poronienia w pierwszych tygodniach ciąży;
- duże różnice w długości cyklu;
- mastopatia, obrzęk piersi;
- plamienia przed miesiączką;
- nasilenie PMS;
- niedoczynność tarczycy.
4. Jak diagnozuje się niewydolność ciałka żółtego?
Aby zdiagnozować niewydolność ciałka żółtego należy przeprowadzić kilka badań, takich jak:
- pomiar temperatury ciała, po 6 godzinnym odpoczynku - jej wzrost odzwierciedla podwyższone stężenie progesteronu; pomiar ten należy przeprowadzić w drugiej fazie cyklu, tuż po owulacji; właściwe funkcjonowanie ciałka żółtego możemy stwierdzić, gdy wyższa temperatura utrzymuje się przez co najmniej 6 dni;
- ocena stężenia prolaktyny;
- ocena poziomu TSH;
- ocena poziomu progesteronu - trzy razy podczas fazy lutealnej, a ich suma powinna wynosić więcej niż 40 µmol, a pojedynczy wynik nie powinien być niższy niż 5 ng/ml;
- biopsja endometrium, wykonana w czasie histeroskopii, między 24 a 26 dniem cyklu; lekarz ocena zmiany w błony śluzowej macicy.
5. Jak leczy się niewydolność ciałka żółtego?
Leczenie niewydolności lutealnej oraz wynikającej z niej niepłodności zależy od przyczyny. Zwykle stosuje się leczenie farmakologiczne, włączając stymulację hormonalną pęcherzyka jajnikowego.
U pań starających się o ciążę często stosowana jest endogenna suplementacja preparatami progesteronu w II fazie cyklu. Progesteron można dostać w formie tabletek doustnych, podjęzykowych, globulek lub żeli dopochwowych, a także iniekcji podskórnych oraz domięśniowych.
Gdy wymienione wyżej metody nie dadzą oczekiwanego rezultatu, można skorzystać z metod wspomaganego rozrodu - zapłodnienia in vitro oraz inseminacji domacicznych.
