Reakcja anfilaktyczna – objawy i leczenie

Jest to systemowa lub uogólniona reakcja nadwrażliwości, którą dzieli się na:

• alergiczne – związane z mechanizmami immunologicznymi (najczęściej IgE-zależnymi),
• niealergiczne – związane z mechanizmami nieimmunologicznymi (np. reakcja anafilaktyczna po kontraście).

W wielu przypadkach nie udaje się zidentyfikować czynnika wyzwalającego anafilaksję. Trzeba jednak pamiętać, że jest to stan ciężki, nieprzewidywalny, potencjalnie zagrażający życiu.

Reakcja anafilaktyczna u dzieci ma najczęściej związek z przyjęciem pokarmu. Anafilaksję w większości przypadków wywołują: orzechy ziemne i orzechy drzew (włoskie, laskowe, pistacjowe, brazylijskie, orzechy nerkowca, migdały), jak również owoce morza, mięso ryb, mleko krowie, jaja kurze, ziarno sezamowe, soja i pszenica.

W przypadku dorosłych reakcja anafilaktyczna w większości przypadków występuje po użądleniu owadów błonkoskrzydłych (os, pszczół i szerszeni). Może też być związana z przyjęciem leków (najczęściej antybiotyków) lub preparatów diagnostycznych (środków kontrastowych). Ma przebieg łagodny, umiarkowany lub ciężki.

Specyficznym rodzajem anafilaksji jest powysiłkowa reakcja anafilaktyczna. Jej objawy występują po wzmożonym wysiłku fizycznym. Przebiega najczęściej z pokrzywką, zaburzeniami oddychania i obrzękiem naczynioruchowym. W niektórych przypadkach występuje po intensywnych ćwiczeniach, które bezpośrednio poprzedziło spożycie uczulającego pokarmu.

Najczęściej pierwsze objawy reakcji anafilaktycznej pojawiają się na skórze i błonach śluzowych. Są to: rumień (miejscowy lub uogólniony), świąd skóry, pokrzywka lub obrzęk. Objawy te może poprzedzić uczucie mrowienia dłoni i stóp.

Niekiedy jednak anafilaktyczna reakcja alergiczna może przebiegać jedynie z objawami zapaści sercowo-naczyniowej.

Inne objawy anafilaksji to:

• nieżyt nosa,
• obrzęk języka, gardła i krtani,
• kaszel,
• świszczący oddech
• duszność,
• przekrwienie spojówek i łzawienie,
• zaburzenia świadomości.

W większości przypadków pierwsze objawy reakcji anafilaktycznej pojawiają się po upływie kilku do kilkudziesięciu minut od zadziałania czynnika uczulającego, a w przypadku anafilaksji na spożyty pokarm – nawet do kilku godzin od posiłku.

Objawy reakcji uczuleniowej bywają bardzo gwałtowne. Szczyt ich nasilenia obserwuje się zwykle do 30 minut od pojawienia się pierwszych objawów.

Niekiedy objawy mogą pojawić się później lub nasilić ponownie po upływie 8-12 h. Rozpoznawana jest wówczas dwufazowa reakcja anafilaktyczna, której czynnikami ryzyka są m.in. przebyty w przeszłości epizod anafilaksji, opóźnione rozpoczęcie leczenia.

W przypadku wystąpienia anafilaksji w pierwszej kolejności trzeba przerwać narażenie na substancję podejrzaną o gwałtowną reakcję organizmu (np. umiejętnie wyciągnąć żądło). Należy też wezwać pogotowie i do czasu przyjazdu lekarza monitorować oddech i krążenie. Bardzo ważna jest też rozmowa z chorym, by zmniejszyć jego poczucie lęku.

Reakcja anafilaktyczna, leczenie której powinno być natychmiastowe, wymaga też podania adrenaliny. Osoby, u których reakcja anafilaktyczna wystąpiła już wcześniej, powinny nosić ze sobą ampułkostrzykawkę z adrenaliną. W przypadku anafilaksji wstrzykuje się ją jak najszybciej w zewnętrzną powierzchnię uda.

Jeśli nasze dziecko jest alergikiem, ampułkostrzykawkę z adrenaliną powinno mieć zawsze przy sobie (również w szkole czy na zajęciach dodatkowych). Ważne jest, by poinformować o tym fakcie nauczyciela, by wiedział, jak szybko pomóc i w jaki sposób podać lek.