Refluks moczowodowo-pęcherzowy u dzieci. Przyczyny, objawy, leczenie

Refluks moczowodowo-pęcherzowy to u dzieci dość częste schorzenie. Polega na cofaniu się moczu z pęcherza moczowego do moczowodów oraz wyżej, zależnie od stopnia zaawansowania choroby. Jeśli zlekceważymy objawy, może dojść do groźnych powikłań, w tym nawet do nieodwracalnego uszkodzenia nerek. Jakie są objawy tego schorzenia? W jaki sposób leczyć refluks moczowodowo-pęcherzowy u dzieci?

1. Czym jest refluks moczowodowo-pęcherzowy?

Refluks moczowodowo-pęcherzowy to częsta wada układu moczowego u dzieci. Schorzenie polega na tym, że mocz z pęcherza moczowego cofa się do nerek i moczowodów.

Gdy pęcherz działa prawidłowo, zastawki pęcherzowo-moczowodowe uniemożliwiają cofanie się płynu. Zdarza się jednak u niektórych dzieci, że zastawki te nie funkcjonują właściwie lub są nieprawidłowo zbudowane. Wtedy mocz, zamiast kierować się do cewki moczowej, wraca do moczowodów, a w przypadku zaawansowanej postaci choroby - do nerek.

2. Jakie są przyczyny refluksu moczowodowo-pęcherzowowego?

Wsteczny odpływ moczu pojawia się, gdy zwieracze pęcherza nie funkcjonują prawidłowo. Zastawki te to można powiedzieć elastyczne "uszczelki" ulokowane tam, gdzie moczowody uchodzą do pęcherza.

Zobacz film: "Jak zadbać o prawidłowe relacje z dzieckiem?"

Jeśli działają prawidłowo, gdy maluch potrzebuje skorzystać z łazienki, dochodzi do zwężenia się zwieraczy, obkurczenia pęcherza i zamknięcia moczowodów. Dzięki temu mocz spływa w dół przez cewkę moczową, która zostaje otwarta.

Gdy pojawia się refluks moczowodowo-pęcherzowy u dzieci, pęcherz się obkurcza, mocz przedostaje się do moczowodów, jednak jego niewielka część wraca, zamiast wypłynąć poza organizm. Po ustąpieniu skurczu ma miejsce jego powrót do pęcherza, w którym później zalega.

Schorzenie to może powodować rozwój częstych stanów zapalnych, ale także prowadzić do znacznie poważniejszych zakażeń układu moczowego.

Jaka jest przyczyna tego schorzenia? Najczęściej powodem wstecznego odpływu moczu jest wrodzona nieprawidłowość w funkcjonowaniu zwieracza w miejscu ujścia moczowodu do pęcherza. Czasem jednak jest to wynik nieleczenia zakażeń i zapaleń układu moczowego, które utrudniają prawidłowy odpływ moczu z pęcherza.

3. Objawy refluksu moczowodowo-pęcherzowego

Zazwyczaj sam wsteczny odpływ moczu jest bezobjawowy, o ile nie dojdzie do zakażenia układu moczowego. Jeśli mamy do czynienia z zaawansowanym stopniem tego schorzenia, u dziecka może pojawiać się potrzeba oddawania moczu tuż po skorzystaniu z toalety.

Dzieje się tak dlatego, że najpierw maluch oddaje mocz zgromadzony w pęcherzu moczowym, a następnie odczuwa potrzebę oddawania moczu, który spłynął z poszerzonego moczowodu.

4. Stopnie zaawansowania refluksu moczowodowo-pęcherzowego

Możemy wyróżnić pięć stopni refluksu moczowodowo-pęcherzowego, w zależności od odcinka, do którego cofa się mocz:

• stopień I refluksu moczowodowo-pęcherzowego - cofający się mocz wypełnia jedynie moczowód, kielichy nerkowe oraz miedniczka nerkowa mają właściwy kształt;
• stopień II refluksu moczowodowo-pęcherzowego - cofający się mocz wypełnia moczowód, kielichy nerkowe i miedniczkę, nie powodując jednak ich poszerzenia;
• stopień III refluksu moczowodowo-pęcherzowego - cofający się mocz wypełnia moczowód, kielichy nerkowe i miedniczkę, dochodzi do poszerzenia kielichów nerkowych oraz miedniczek;
• stopień IV refluksu moczowodowo-pęcherzowego - dochodzi do umiarkowanego poszerzenia moczowodu:
• stopień V refluksu moczowodowo-pęcherzowego - dochodzi do znacznego poszerzenia moczowodu (zanik brodawek nerkowych w kielichach nerkowych).

5. Diagnostyka refluksu moczowodowo-pęcherzowego

Refluks moczowodowo-pęcherzowy u dzieci diagnozowany jest poprzez cystografię mikcyjną. Badanie to polega na podaniu środka kontrastowego przez cewnik założony do pęcherza moczowego. Następnie, podczas oddawania moczu, wykonuje się zdjęcia RTG, obrazujące, czy środek cofa się do moczowodu i wyżej.

Innym badaniem jest USG układu moczowego, które zwykle wykonywane jest jako pierwsze, na etapie podejrzeń odpływu wstecznego.

Jeszcze inną metodą diagnostyki refluksu pęcherzowo-moczowodowego u dzieci jest renoscyntografia - badanie izotopowe nerek, które polega na podaniu dożylnie izotopowego znacznika, wydalanego z moczem.

6. Jak leczyć refluks moczowodowo-pęcherzowy?

Leczenie tego schorzenia to leczenie zaburzeń czynności pęcherza moczowego, leczenie zabiegowe i profilaktyka antybakteryjna. Rodzaj zastosowanej terapii zależy od wieku pacjenta oraz stopnia wady.

W przypadku stopnia I, II i III stosowane jest zwykle leczenie zapobiegawcze, jednak gdy mamy do czynienia z IV lub V stopniem, lub utrzymującym się III stopniem zwykle potrzebny jest zabieg.

Operacja jest konieczna także wtedy, gdy odpływ moczu jest znaczny, sięga nerki i nie ma tendencji do ustępowania oraz występują objawy, świadczące o uszkodzeniu miąższu nerki.

Podczas leczenia zachowawczego należy unikać sytuacji, które mogą sprzyjać zakażeniom układu moczowego. Istotna jest odpowiednia higiena okolic krocza, regularne opróżnianie pęcherza oraz unikanie długich kąpieli. Ważne, aby przyjmować także leki odkażające drogi moczowe.

Odpływy I i II stopnia zwykle ustępują samoistnie i nie są niepokojące. Należy jednak regularnie poddawać dziecko badaniom moczu oraz posiewom.