Różyczka w ciąży
Różyczka w ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, jest bardzo niebezpieczna dla rozwoju płodu i grozi wieloma wadami wrodzonymi u dziecka. Jeśli nie chorowałaś na różyczkę ani nie byłaś szczepiona, przed planowaną ciążą powinnaś zrobić badanie. Jeżeli nie masz we krwi odpowiednich przeciwciał, musisz wybrać się do lekarza, który zleci wykonanie szczepienia na różyczkę. Przez trzy miesiące po szczepieniu nie wolno zachodzić w ciążę.
1. Objawy różyczki
Różyczka jest chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową. Chory zaraża osoby ze swojego otoczenia na tydzień przed wystąpieniem wysypki, a także przez kolejnych siedem dni po pojawieniu się zmian skórnych. Na różyczkę najczęściej chorują dzieci w wieku przedszkolnym. Czas wylęgu choroby od momentu zakażenia to zwykle 2-3 tygodnie. Pierwsze objawy zakażenia różyczką, to lekka gorączka, pogorszenie samopoczucia, drobne bladoróżowe plamki rozsiane po całej powierzchni ciała. Dla choroby typowe jest powiększenie się węzłów chłonnych – za uszami, na karku i potylicy.
Po kilku dniach spada temperatura ciała, a wysypka skórna zanika, nie pozostawiając żadnych śladów. Powiększenie węzłów chłonnych utrzymuje się nieco dłużej niż pozostałe objawy. Różyczka u dzieci na ogół przebiega łagodnie i daje odporność na całe życie. Na szczęście kobiety ciężarne chorują na różyczkę znacznie rzadziej niż kiedyś, ze względu na wprowadzenie obowiązkowych szczepień wśród trzynastoletnich dziewczynek. Coraz częściej na decydują się na to również kobiety planujące zajście w ciążę.
2. Skutki zachorowania na różyczkę w ciąży
Często na pytanie lekarza o przechodzenie różyczki w dzieciństwie kobieta odpowiada: „Nie pamiętam”. W takiej sytuacji konieczne jest sprawdzenie odporności. Warto to zrobić jeszcze przed zapłodnieniem lub ewentualnie na początku ciąży. Badanie na obecność przeciwciał przeciwko różyczce jest stosunkowo niedrogie – kosztuje 20-40 zł.
Jeśli kobieta przechorowała różyczkę w dzieciństwie lub była na nią szczepiona, ma we krwi trwały ślad, tzn. przeciwciała IgG. Jeśli takich ich nie ma, istnieje ryzyko zachorowania na różyczkę w ciąży, zwłaszcza w przypadku narażenia ciężarnej na kontakt z dziećmi lub chorymi (np. wykonywanie zawodu przedszkolanki czy pielęgniarki). Jest to bardzo niebezpieczne dla rozwoju płodu.
Ryzyko wad rozwojowych jest bardzo wysokie. Płód nie ma jeszcze rozwiniętego systemu odpornościowego, dlatego wirus różyczki wraz z krwią matki przenika przez łożysko i atakuje organizm dziecka. Ponad połowa dzieci, których matki chorowały na tę chorobę w pierwszym trymestrze ciąży, przychodzi na świat z różnego rodzaju uszkodzeniami.
Szczególnie groźne jest pierwotne zakażenie różyczką w pierwszych ośmiu tygodniach trwania ciąży, gdy kształtują się narządy dziecka. W drugim trymestrze ciąży wskaźnik wad wrodzonych u dzieci wynosi 25 proc., a w trzecim trymestrze – 15 proc. Wady rozwojowe u dzieci urodzonych przez kobiety chorujące na różyczkę w ciąży obejmują głównie:
- zaburzenia wzroku, np. jaskra, zaćma,
- zaburzenia słuchu, np. głuchota,
- zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, np. wodogłowie, upośledzenie umysłowe,
- deformacje kończyn dolnych i górnych,
- wady serca,
- uszkodzenia wątroby.
Nowe badania wykazują, że u dziecka, którego matka zetknęła się po raz pierwszy z różyczką w czwartym miesiącu ciąży, prawie wcale nie dochodzi do trwałych uszkodzeń. Mogą jednak wystąpić przejściowe zaburzenia rozwoju i wzrostu wewnątrzmacicznego płodu. Infekcja w późnym okresie ciąży – po 16. tygodniu ciąży – nie musi powodować u dziecka zaburzeń rozwojowych.
3. Profilaktyka różyczki w ciąży
W przypadku braku przeciwciał przeciwko różyczce – jeśli już jesteś w ciąży – profilaktyka opiera się na unikaniu kontaktu z chorymi. Jeśli w czasie ciąży masz kontakt z różyczką i nie wiesz, czy istnieje ryzyko zakażenia, powinnaś natychmiast oznaczyć w laboratorium miano przeciwciał przeciwko wirusowi tej choroby. W przypadku braku odporności na różyczkę powinnaś najpóźniej cztery dni po kontakcie z chorym otrzymać zastrzyk immunoglobulin odpornościowych (są to przeciwciała przeciwko wirusowi różyczki). Pamiętaj: zakażenie różyczką w pierwszym trymestrze ciąży jest uważane za lekarskie wskazanie do przerwania ciąży.
Jeśli planujesz ciążę, przed zapłodnieniem zaszczep się. Szczepienia na różyczkę nie wolno wykonywać w czasie ciąży!
W Polsce szczepienia na różyczkę są obowiązkowe i przeprowadzane dwukrotnie. Po raz pierwszy szczepi się dzieci w wieku 13-14 miesięcy, a później w okresie dojrzewania, tj. w wieku 13 lat. Drugi termin szczepienia jest szczególnie ważny dla dziewczynek. Szczepionka może być skojarzona i wtedy uodparnia również na odrę i świnkę. Przyjmuje się, że aktywność immunologiczna szczepionki trwa 10 lat. Trwałą odporność na wirusa różyczki zapewnia tylko przechorowanie choroby.