Toksokaroza

Jaja glisty psiej i kociej trafiają do gleby razem z odchodami zwierząt. W glebie zachodzą podziały komórkowe, prowadzące do powstania larwy, którą następnie może zarazić się człowiek. Jeżeli warunki środowiska są sprzyjające, jaja staną się aktywne po ok. 6 dniach, jeżeli nie – dopiero po 15. Każdego dnia, w organizmie zakażonego zwierzęcia, produkowane jest nawet 200 000 jaj. Jaja przebywające w glebie mogą zachować zdolność do zarażania nawet przez okres do 10 lat. Toksokarozą przeważnie zarażają się dzieci, które bawią się ze zwierzętami-nosicielami lub przebywają w piaskownicach zakażonych inwazyjnymi jajami glist.

Z połkniętych inwazyjnych jaj w dwunastnicy rozwijają się larwy, których długość sięga ok. 0,4 mm. Następnie, poprzez ścianę jelita dostają się one do naczyń krwionośnych i w ten sposób rozprzestrzeniają się po organizmie człowieka. Osiedlają się w tkankach ciała, wywołując stan zapalny. Najwięcej larw wędruje ku wątrobie i tam też ginie. Niekiedy larwy przemieszczają się dalej, w kierunku tkanki płuc, ośrodkowego układu nerwowego, a nawet gałki ocznej. Wyróżnia się trzy rodzaje toksokarozy:

• toksokaroza trzewna – larwy znajdują się w różnych narządach wewnętrznych,
• toksokaroza mózgowa – larwy znajdują się w mózgu,
• toksokaroza oczna – larwy znajdują się w tkance gałki oka.

Toksokaroza jest przenoszona na ludzi w przypadku zaniedbania podstawowych zasad higieny osobistej. Należy pamiętać, że dzieci nie nabyły jeszcze tak silnej odporności, jak dorośli, dlatego powinny regularnie myć ręce – w szczególności po spacerach i zabawie na świeżym powietrzu. Ważne jest także, aby unikać podnoszenia i brania do buzi ziemi, piasku i przedmiotów mających styczność z piaskiem w piaskownicy. Psom i kotom należy podawać przynajmniej raz na rok tabletki odrobaczające, a szczeniakom – cztery razy na rok w ciągu pierwszego roku życia.

Nie wolno dopuszczać do kontaktów dzieci ze szczeniętami i kociętami oraz z nieznanymi zwierzętami. Konieczna jest również ochrona miejsc zabaw przed zanieczyszczeniami zwierzęcymi odchodami. Właścicieli psów i kotów należy zobligować do sprzątania odchodów po swoich pupilach. Zaleca się również okresową wymianę piasku w piaskownicach na placach zabaw. Przede wszystkim jednak należy przestrzegać zasad higieny – myć ręce po powrocie do domu, po kontakcie ze zwierzętami, przed jedzeniem. Dzieciom należy często obcinać paznokcie. Przed spożyciem warzyw czy owoców z ogrodu należy dokładnie umyć je i oczyścić z resztek gleby.

Toksokaroza w większości przypadków nie powoduje objawów. Jedynym wskaźnikiem sugerującym inwazję larw jest eozynofilia, czyli podwyższona liczba granulocytów kwasochłonnych, jednego z rodzajów leukocytów. Objawy toksokarozy zależą od stopnia inwazji pasożytów i ich umiejscowienia w organizmie. W toksokarozie ocznej może wystąpić pogorszenie widzenia. Badanie okulistyczne wykazuje patologiczne zmiany w gałce oka. Toksokaroza mózgowa przebiega najczęściej pod postacią zapalenia mózgu i może powodować napadowe drgawki.

Uogólniona i intensywna inwazja larw u dziecka skutkuje wysoką gorączką, powyżej 39ºC, osłabieniem organizmu, leukocytozą, wysoką eozynofilią, powiększeniem wątroby i wzrostem stężenia przeciwciał w klasie IgG, IgM i IgE. Jeśli larwy atakują wątrobę, mogą pojawić się takie dolegliwości, jak nudności i pobolewania brzucha w okolicy wątroby. U dzieci występują też często zakażenia tkanki płuc z objawami zapalenia pęcherzyków płucnych, co wyraża się kaszlem i dusznością. U alergików toksokaroza może nasilać objawy alergii lub wywoływać ataki astmy.

Zdiagnozowanie toksokarozy jest trudne. Nawet po stwierdzeniu eozynofilii, powiększenia wątroby oraz hipergammaglobulinemii, w połączeniu z przeprowadzonym wywiadem epidemiologicznym, nie można z całą pewnością stwierdzić choroby. W rozpoznawaniu toksokarozy dużą rolę odgrywają badania immunoserologiczne, RTG płuc, USG lub tomografia komputerowa narządów dotkniętych inwazją larw. Toksokaroza powinna być leczona w specjalistycznych ośrodkach, np. na oddziałach leczenia chorób zakaźnych i pasożytniczych w szpitalach. Leczenie polega na farmakoterapii – na podawaniu choremu leków przeciwpasożytniczych, powodujących zabicie żywych larw.

Leczenie jest długotrwałe, ponieważ proces wydalania zabitych larw z organizmu, eliminowania stanów zapalnych wokół martwych larw i naprawiania uszkodzonych tkanek wymaga czasu – nawet kilku miesięcy. Nieleczona toksokaroza może prowadzić do nieodwracalnych zmian w uszkodzonych przez larwy tkankach, np. w przypadku zaatakowania gałki ocznej może grozić utratą wzroku.

Źródła

1. Dziubek Z., (red.), Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ss. 434-437, ISBN 83-200-2748-9.