Zaburzenia równowagi. Co może je powodować?

Byśmy mogli utrzymać równowagę, niezbędna jest współpraca trzech narządów zmysłów:

• układu przedsionkowego (znajduje się w uchu wewnętrznym),
• narządu wzroku,
• receptorów czucia głębokiego (ulokowanych w mięśniach, stawach, ścięgnach, torebkach stawowych i skórze).

Szacuje się, że zawroty głowy i zaburzenia równowagi występują u 20–30 proc. dorosłych oraz u 8–18 proc. dzieci. Częściej objawy te zgłaszają kobiety oraz osoby starsze.

Zawroty głowy opisywane są jako wirowanie, kołysanie, zachwianie, brak równowagi lub dezorientacji w przestrzeni, z kolei zaburzenia równowagi to sytuacje, które są widoczne dla osób postronnych (pojawia się trudność w poruszaniu się, chwiejny krok, konieczność przytrzymania się stabilnych przedmiotów). Uczucie niestabilności pojawia się w pozycji stojącej, nigdy w leżącej.

Zaburzenia równowagi mogą być wywołane przez wiele czynników, m.in. stan zapalny, uraz, zatrucie, zaburzenia ukrwienia lub nowotwór.

Zawroty głowy i zaburzenia równowagi podczas chodzenia mogą mieć związek z:

• urazem ucha wewnętrznego, np. wstrząśnieniem błędnika,
• nadmiarem woskowiny w przewodzie słuchowym,
• chorobami ucha środkowego (perlak, zapalenie trąbki słuchowej),
• zapaleniem błędnika wywołanym infekcją ucha środkowego lub chorobą wirusową (m.in. grypą, ospą wietrzną lub świnką),
• zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa szyjnego,
• stwardnieniem rozsianym,
• padaczką,
• chorobami psychicznymi (m.in. depresją i zaburzeniami lękowymi),
• nadciśnieniem tętniczym.

Zaburzenia równowagi a kręgosłup – jak to możliwe, że to się łączy? Odpowiedź na to pytanie jest dość prosta. Otóż gdy jedna z tętnic kręgowych zostanie ściśnięta lub zapętlona w odcinku szyjnym kręgosłupa, może dojść do niewydolności kręgowo-podstawnej. Powoduje do zmniejszenie przepływu krwi i w efekcie niedokrwienia obszaru unaczynianego przez tętnice kręgowe i tętnicę podstawną.

Do niewydolności kręgowo-podstawnej, która może objawiać się omdleniami, zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi, mogą doprowadzić m.in. zmiany miażdżycowe oraz uraz (np. powstały w czasie wypadku samochodwego).

By odpowiedzieć na to pytanie, konieczna jest wiedza, co powoduje taki wachlarz objawów. Najczęściej zaburzeniom równowagi i zawrotom głowy towarzyszą też inne objawy, które mogą sugerować przyczynę dolegliwości.

W przypadku dzieci najlepiej skonsultować się z pediatrą, a jeśli dziecko skarży się na ból ucha lub ma gorączkę – z otolaryngologiem.

Sygnałem alarmowym, wymagajacym natychmiastowej konsultacji lekarskiej jest sytuacja, gdy dziecko ma zaburzenia równowagi, silne bóle głowy lub wymiotuje.

W przypadku dorosłych wskazana jest konsultacja z lekarzem rodzinnym, który na podstawie wywiadu będzie mógł skierować pacjenta na dalszą diagnostykę i do odpowiedniego specjalisty.

Wśród badań, które może zlecić lekarz, są m.in.:

• badanie audiometryczne,
• elektro- i videonystagmografia (ENG i VNG, badanie błędnika),
• vHIT – video Head Impulse Test (test pchnięcia głową).

Leczenie zaburzeń równowagi uzależnione jest od ich przyczyny. Konieczne może okazać się podanie leków, np. o działaniu przeciwzawrotowym, przeciwwymiotnym i uspokajającym.

Znaczenie ma również fizjoterapia oraz rehabilitacja (m.in. metody z wykorzystaniem technik habituacji przedsionkowej).

W przypadku dzieci pomocne są zajęcia rehabilitacyjne układu równowagi z zastosowaniem technik integracji sensorycznej, gdzie wykorzystuje się huśtawki, równoważnie, tunele czy urządzenia do ćwiczeń rotacyjnych.