Zespół Sheehana - przyczyny, objawy i leczenie

Zespół Sheehana to rzadko spotykana poporodowa martwica przysadki (łac. panhypopituarismus postpartualis). Jest powikłaniem krwotoków położniczych, po raz pierwszy został opisany w 1937 roku przez angielskiego patologa Harolda Leeminga Sheehana.

Pojedyncze przypadki były opisywane już wcześniej, pierwszy raz przedstawił jew 1913 roku polski patolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Leon Konrad Gliński, w 1914 roku zrobił to także niemiecki lekarz Morris Simmonds.

O schorzeniu tym mówimy, jeśli wystąpiło zniszczenie w około 70 proc. masy przysadki, w której oprócz martwicy zauważalne są również wylewy krwi. W późniejszym okresie płat przedni zastępowany jest tkanką łączną włóknistą. Zwykle zmiany te są nieodwracalne, chociaż czasem możemy zaobserwować niewielką czynność gonadotropową tego narządu.

Jakie są przyczyny zespołu Sheehana? Do tego powikłania dochodzi po znacznej utracie krwi. Podczas ciąży przedni płat przysadki powiększa się dwukrotnie, co powoduje jego względne niedotlenienie, przez co jego komórki są wrażliwsze na możliwe niedobory krwi.

Zbyt duża utrata krwi w czasie porodu doprowadza do ogniska martwicy - zawału w przednim płacie przysadki. Wpływ ma również to, że obwodowa część przysadki unaczyniona jest przez niskociśnieniową sieć naczyń włosowatych, które zaopatrują naczynia kapilarne (żyły wrotne), przez co łatwiej o niedokrwienie.

Dodatkowe czynniki sprzyjające to urazy głowy, znaczna niedokrwistość i uwolnienie tromboplastyn tkankowych w czasie porodu, które sprzyjają rozsianemu wykrzepianiu śródnaczyniowemu.

Jakie są objawy zespoły Seehana?

• zanik drugorzędowych cech płciowych;
• poporodowy brak miesiączki;
• zanik popędu płciowego;
• depresja;
• bladość powłok skóry;
• uczucie ogólnego osłabienia, senność;
• zanik sutków;
• obniżenie poziomu cukru we krwi;
• obniżenie przemiany materii.

Do wyżej wymienionych objawów należy dołączyć objawy charakterystyczne dla niewydolności przysadki:

• brak laktacji;
• zanik owłosienia łonowego;
• zaburzenia miesiączkowania;
• hipoglikemia;
• impotencja;
• niepłodność;
• sucha skóra;
• niskie ciśnienie tętnicze;
• często występujące uczucie chłodu, zimna.

Zespół Sheehana diagnozowany jest na podstawie badań laboratoryjnych, które określają poziom hormonów: prolaktyny, TSH, ACTH i gonatropiny. Aby sprawdzić reakcję przysadki na hormony podwzgórza, przeprowadza się również testy stymulacyjne.

W celu wykluczenia guzów i innych schorzeń, jak np. limfocytarne zapalenie przysadki, wykonywany jest rezonans magnetyczny podwzgórza i przysadki.

Zespół Sheehana jest nieuleczalny. Leczenie ma na celu wyrównanie niedoborów hormonalnych, poprzez długoterminowe podawanie hormonów nadnerczy, tarczycy oraz gonadotropin. Tego typu terapia musi być prowadzona do końca życia pacjentki.

W przypadku zespołu Sheehana ważne jest szybkie postawienie właściwej diagnozy oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia, w takim przypadku rokowania są dobre.

Najgroźniejszym, choć rzadko występującym powikłaniem tego schorzenia, które pojawia sie głównie w przypadku braku postawienia odpowiedniej diagnozy, jest przełom nadnerczowy, do którego dochodzi wskutek m.in. silnego stresu lub zabiegu operacyjnego.

Jeśli razem ze stresem pojawi się związany z zespołem Sheehana niedobór kortyzolu (który w naturalnych warunkach przygotowuje organizm do radzenia sobie z tą sytuacją), wstrząs może zagrażać życiu pacjentki.