Choroby kobiety w ciąży

Istnieją doniesienia, że bakteryjne zapalenie pochwy w ciąży może zwiększać ryzyko zarówno poronienia w pierwszym i drugim trymestrze ciąży, jak również porodu przedwczesnego. Bakteryjne zapalenie pochwy to częsta infekcja, o której świadczą objawy, takie jak rybi zapach wydzieliny pochwowej, świąd sromu i pochwy, pieczenie po stosunku oraz białe lub szarawe upławy. W niektórych przypadkach infekcja może mieć przebieg bezobjawowy.

Chlamydioza oraz inne zakażenia przenoszone drogą płciową mogą wywołać infekcję w obrębie miednicy. Jest to znany czynnik, zwiększający ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej. Okazuje się jednak, że zakażenie chlamydią może stymulować odpowiedź układu odpornościowego przeciw rozwijającemu się zarodkowi i przyczyniać się do poronienia.

Niektóre rodzaje bakteryjnych zatruć pokarmowych, jak listerioza czy salmonellozy zwiększają ryzyko poronienia. Bakteria Listeria monocytogenes może znajdować się w niepasteryzowanym serze i wędlinach, natomiast Salmonellą zarażony może być drób, czerwone mięso i surowe jaja. Będąc w ciąży, najlepiej więc unikać potencjalnie niebezpiecznych produktów spożywczych i dokładnie gotować surowe pokarmy.

Różyczka, choroba zakaźna wieku dziecięcego, może wywołać wrodzone wady płodu i samoistne poronienie, jeśli kobieta zachoruje na nią w pierwszym trymestrze ciąży. Obecnie jest rzadko spotykaną chorobą w ciąży, dzięki powszechnym szczepieniom przeciwko różyczce. Niemniej każda kobieta planująca ciążę powinna sprawdzić poziom przeciwciał i ewentualnie zaszczepić się przeciwko różyczce.

Toksoplazmoza, choroba pasożytnicza wywoływana pierwotniakiem wewnątrzkomórkowym Toxoplasma gondii, jest infekcją szczególnie niebezpieczną w ciąży. Chorobą tą można zarazić się przez kontakt z kocimi odchodami oraz zjadając surowe mięso. Jeżeli do zakażenia doszło przed ciążą, nie wiąże się to z żadnym ryzykiem dla płodu. Natomiast zarażenie się toksoplazmozą w ciąży może doprowadzić do poronienia lub rozwinięcia się toksoplazmozy wrodzonej u dziecka. Objawy choroby zależą od tego, kiedy doszło do zakażenia matki. Możliwe powikłania, to m. in. zaburzenia rozwoju umysłowego, wodogłowie, małogłowie, zapalenie siatkówki i naczyniówki.

Toksoplazmoza często przebiega bezobjawowo u dorosłych, dlatego wiele osób nie wie, że przeszło zakażenie. Badania przeciwciał w kierunku toksoplazmozy zaleca się każdej kobiecie planującej dziecko lub już będącej w ciąży.

Parwowirus B19 wywołuje łagodnie przebiegającą chorobę wysypkową, zwaną rumieniem zakaźnym. Najczęściej choroba przebiega w dzieciństwie i większość dorosłych jest na nią uodpornionych, gdyż przechorowanie na rumień zakaźny wywołuje trwałą odporność na całe życie. Jednak u ciężarnej kobiety, która wcześniej nie chorowała na rumień zakaźny w dzieciństwie, parwowirus B19 może wywołać obrzęk płodu – stan, który bezpośrednio zagraża życiu płodu. Ocenia się jednak, że poronienie występuje w mniej niż 5% przypadków zarażeń w ciąży.

Poza infekcjami, również niektóre choroby przewlekłe mogą zwiększać ryzyko poronienia. Część z nich może przebiegać początkowo bezobjawowo, a ich pierwszym symptomem może okazać się poronienie. Dlatego też w każdym przypadku podejrzenia, że poronienie może wynikać z choroby ogólnoustrojowej, należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Cukrzyca w ciąży

Cukrzyca to ogólnoustrojowa choroba metaboliczna, która wydaje się być związana zarówno z poronieniem, jak i częstszym występowaniem wad wrodzonych. Właściwe kontrolowanie poziomu cukru w ciąży i przed nią pozwala na znaczne zmniejszenie ryzyka tych powikłań.

Otyłość a ciąża

Nadwaga i otyłość to czynniki, które mogą być odpowiedzialne za występowanie poronień nawracających. Zmniejszenie masy ciała przed zajściem w ciążę może obniżyć to ryzyko. Podejrzewa się również, że otyłość może być czynnikiem odpowiedzialnym za poronienie w zespole policystycznych jajników (PCO). Kobiety chorujące na PCO częściej są otyłe. Okazuje się jednak, że utrzymywanie prawidłowej masy ciała w tym zespole zmniejsza ryzyko poronienia. Mechanizmy występujących zależności nie zostały dokładnie poznane. Większość ciąż otyłych kobiet przebiega bowiem prawidłowo, również tych po poprzednim poronieniu.

Nie należy jednak zbytnio upraszczać rzeczy, a w szczególności obwiniać otyłych kobiet za niepowodzenie w ciąży. Jak wspomniano powyżej, zależności między otyłością a poronieniem nie zostały do końca wyjaśnione. Możliwe, że w grę wchodzą predyspozycje genetyczne, zwiększające zarówno ryzyko otyłości, jak i komplikacji w ciąży.

Zespół policystycznych jajników (PCO) a ciąża

Zespół policystycznych jajników (Policystic Ovarian Syndrome) to stan wynikający z nierównowagi hormonalnej i związany z zaburzeniami owulacji. Obserwuje się zwiększony odsetek poronień u kobiet z zespołem PCO, chociaż przyczyny tego zjawiska są złożone i nie do końca poznane.

Zespół antyfosfolipidowy a ciąża

Zespół antyfosfolipidowy to stan, w którym we krwi obecne są przeciwciała przeciwko pewnym typom fosfolipidów – związków chemicznych, obecnych m. in. w błonach komórkowych. Choroba ta wiąże się ze zwiększonym ryzykiem występowania zakrzepów i chorób sercowo-naczyniowych, ale często jej jedynym i zarazem pierwszym objawem są nawracające poronienia. Ogółem zespół antyfosfolipidowy odpowiada za ok. 15% poronień nawracających.

Przyczyną zespołu antyfosfolipidowego może być choroba autoimmunologiczna, taka jak np. toczeń układowy, ale często syndrom ten nie jest związany z żadną znaną chorobą. Około 2-4% populacji zawiera przeciwciała antyfosfolipidowe i u ponad połowy z nich rozwija się pierwotny zespół antyfosfolipidowy.

Nie jest jasne, dlaczego zespół antyfosfolipidowy zwiększa ryzyko poronienia. Możliwe, że krążące przeciwciała przyczyniają się do powstawania mikrozatorów w naczyniach łożyska. Inna teoria sugeruje, że przeciwciała utrudniają zarodkowi prawidłowe zagnieżdżenie się w błonie śluzowej macicy. Zazwyczaj zespół antyfosfolipidowy powoduje poronienie w późniejszym okresie ciąży, ale mechanizm wywoływania poronienia w pierwszych miesiącach po zapłodnieniu pozostaje nieznany.

Nadciśnienie a ciąża

Zarówno nadciśnienie występujące przed ciążą, jak i nadciśnienie wywołane ciążą (PIH – Pregnancy Induced Hypertension) to choroby zwiększające ryzyko poronienia i porodu przedwczesnego.

Celiakia a ciąża

Celiakia, zwana również chorobą trzewną, wiąże się z nietolerancją glutenu – białka występującego m. in. w pszenicy. Wiele badan wykazało, że celiakia zwiększa ryzyko nawracających poronień.

Ciąża to wyjątkowy stan, w którym wiele chorób może doprowadzić do poronienia lub porodu przedwczesnego. Dlatego tak istotne jest unikanie chorób infekcyjnych poprzez przestrzeganie obowiązkowych i zalecanych szczepień oraz świadome zachowania, zmniejszające ryzyko zakażeń niebezpiecznymi bakteriami i wirusami. Należy także pamiętać o zapobieganiu i właściwym leczeniu chorób przewlekłych, które także mogą zagrażać dobrostanowi ciąży.

Źródła

1. Bręborowicz G. (red.), Ginekologia, Urban & Partner, Wrocław 2006, ISBN 83-89581-39-6
2. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
3. Prokopowicz D. Zakażenia - obraz kliniczny, rozpoznanie, leczenie, Ekonomia i Środowisko, Białystok 2004, ISBN 83-88771-43-4
4. Dziubek Z. Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2748-9