Kolonoskopia - wskazania, przeciwwskazania, jak się przygotować do badania?

Kolonoskopia to badanie endoskopowe okrężnicy, stanowiącej część jelita grubego. Do jego wykonania używane jest narzędzie zwane koloskopem, który ma kształt cienkiego i elastycznego przewodu. W czasie badania kolonoskop wprowadzany jest przez odbyt i odbytnicę do okrężnicy zstępującej, okrężnicy poprzecznej i wstępującej.

Przed badaniem pacjent otrzymuje leki przeciwbólowe i uspokajające. W niektórych przypadkach badanie wykonywane jest w znieczuleniu ogólnym (szczególnie gdy badaniu poddawane są dzieci).

Zazwyczaj kolonoskopia nie jest rutynowo zalecana dla wszystkich grup wiekowych jako badanie przesiewowe. Jednak wiele krajów i organizacji zdrowia wprowadza zalecenia dotyczące przesiewowego badania jelita grubego u określonych grup wiekowych, zazwyczaj zaczynając od pewnego wieku, zwłaszcza u osób powyżej 50. roku życia.

Zalecenia te wynikają z faktu, że ryzyko zachorowania na raka jelita grubego wzrasta wraz z wiekiem. Dlatego wiele krajów wprowadza programy przesiewowe, w których kolonoskopia lub inne badania przesiewowe są oferowane określonym grupom wiekowym, aby wykryć potencjalne zmiany w jelitach na wczesnym etapie.

W czasie badania kolonoskopowego pacjent odczuwa parcie na jelito, a w niektórych przypadkach również ból. Jeśli wystąpi, należy poinformować o tym lekarza.

Przed badaniem powininiśmy wykonać niezbędne badania, takie jak:

• badanie krzepnięcia krwi;
• badanie na nosicielstwo wirusa zapalenia wątroby;
• EKG.

Wskazania diagnostyczne do wykonania kolonoskopii:

• krwawienie z przewodu pokarmowego;
• podejrzenie raka jelita grubego;
• zmiana rytmu wypróżnień;
• podejrzenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego lub choroby Leśniewskiego i Crohna;
• wynik RTG jelit, nasuwający podejrzenie zmiany organicznej;
• nasilona biegunka o niejasnej przyczynie.

Wskazania terapeutyczne do wykonania kolonoskopii:

• hamowanie krwawienia z wad rozwojowych owrzodzeń, guzów i naczyń;
• usuwanie polipów;
• usuwanie ciał obcych;
• poszerzanie zwężeń jelita grubego;
• zmniejszenie ciśnienia w jelicie objętym toksycznym poszerzeniem jelita grubego;
• znakowanie zmian kwalifikowanych do usunięcia chirurgicznego.

Bezwzględne przeciwwskazania do przeprowadzenia kolonoskopii:

• ostre zapalenie uchyłków;
• perforacja przewodu pokarmowego;
• objawy ostrego brzucha;
• niestabilność hemodynamiczna;
• ciężki przebieg choroby zapalnej jelita grubego;
• brak zgody pacjenta na przeprowadzenie badania.

Względne przeciwwskazania do wykonania kolonoskopii:

• II i III trymestr ciąży;
• świeżo przebyty zawał mięśnia sercowego;
• ciężkie zaburzenia krzepnięcia;
• obecność dużego tętniaka aorty brzusznej.

Przygotowanie do kolonoskopii jest ważne dla skuteczności badania. Oto ogólne wytyczne, które mogą być pomocne:

• warto skonsultować się z lekarzem, omówić z nim swoją historię medyczną, aktualne leki i wszelkie obawy lub pytania dotyczące badania;
• na kilka dni przed kolonoskopią lekarz może zalecić zmiany w diecie; zwykle konieczne jest przejście na lekkostrawne jedzenie, a także unikanie pokarmów, które mogą utrudniać oczyszczenie jelit, takich jak czerwone mięso, orzechy czy nasiona;
• w dniu poprzedzającym badanie, zalecane jest przyjmowanie specjalnych preparatów oczyszczających jelita - mogą to być roztwory do picia lub pigułki, które pomagają oczyścić jelita z kału; ważne, aby dokładnie przestrzegać instrukcji dotyczących przyjmowania tych preparatów;
• w dniu kolonoskopii należy powstrzymać się od jedzenia i picia przez określony czas przed planowanym badaniem;
• zazwyczaj pacjenci są proszeni o przyjście z towarzyszem, który może ich odebrać po zakończeniu procedury, zwłaszcza jeśli zostaną zastosowane środki uspokajające;
• należy wziąć ze sobą aktualne dokumenty medyczne, listę aktualnych leków oraz informacje o ewentualnych wcześniejszych reakcjach na leki czy problemy zdrowotne;
• warto mieć na sobie wygodną odzież, ponieważ będzie trzeba zdjąć ją przed badaniem.

Podczas kolonoskopii pacjent zakłada specjalny fartuch i kładzie się na boku. Lekarz smaruje okolice odbytu znieczulajacym preparatem i powoli wprowadza kolonoskop, przesuwając go przez całą długość jelita grubego do zstępnicy, poprzecznicy i wstępnicy. Często wtedy oddajemy gazy, co jest naturalną reakcją organizmu.

Gdy kolonoskop przechodzi przez kolejne zgięcia jelita, możemy odczuwać dyskomfort, ból i parcie, stąd tez w kolonoskopii stosowane jest miejscowe znieczulenie.

Kamera zamieszczona na końcu urządzenia pozwala dokładnie obejrzeć całe jelito - obraz jest wyświetlany na monitorze w czasie rzeczywistym. Do okrężnicy wprowadzane jest także powietrze, niezbędne dla uwidocznienia całego światła jelita i ewentualnych zmian.

Kolonoskopia trwa do kilkudziesięciu minut.

Kolonoskopia to stosunkowo bezpieczne badanie, ale jak każda procedura medyczna, może wiązać się z pewnymi ryzykami, takimi jak:

• krwawienie - w trakcie kolonoskopii lekarz może usunąć małe polipy lub pobierać próbki tkanki do badania, co może spowodować krwawienie, które w większości przypadków niewielkie i zazwyczaj ustępuje samoistnie;
• perforacja jelita - jest to bardzo rzadkie, ale poważne ryzyko; w przypadku nadmiernego nacisku lub nieprawidłowej techniki, może dojść do uszkodzenia ściany jelita; wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej;
• reakcje na leki - wprowadzone dożylnie leki mogą wywołać reakcje alergiczne, choć są one stosunkowo rzadkie;
• infekcje - chociaż ryzyko zakażenia jest niskie, istnieje jednak teoretyczna możliwość, że bakterie mogą przedostać się do krwiobiegu w wyniku wprowadzenia endoskopu.

Większość pacjentów przechodzi jednak kolonoskopię bez żadnych poważnych komplikacji. Lekarz wykonujący badanie zazwyczaj dokładnie ocenia korzyści w porównaniu do ryzyka i dostosowuje podejście do indywidualnych potrzeb pacjenta.