Przyczyny hiperprolaktynemii

Hiperprolaktynemia to podwyższone stężenie prolaktyny we krwi. Prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej, który stymuluje gruczoły piersiowe do produkcji mleka. O hiperprolaktynemii mówi się wtedy, gdy stężenie prolaktyny we krwi jest wyższe niż 20 ng/ml u kobiet (z wyjątkiem kobiet ciężarnych i karmiących piersią) i 15 ng/ml u mężczyzn. Hiperprolaktynemia może pojawiać się w stanach fizjologicznych, do których należą:

• ciąża,
• karmienie piersią (pierwsze sześć miesięcy),
• stres i napięcie emocjonalne,
• odpoczynek nocny, sen,
• drażnienie brodawek sutkowych,
• stosunki płciowe,
• spożywanie posiłków,
• hipoglikemia, czyli spadek poziomu glukozy we krwi.

Przyczyną hiperprolaktynemii może być stosowanie leków, które bezpośrednio lub pośrednio modyfikują wydzielanie dopaminy. Do leków, które mogą wpływać na wysokie stężenie prolaktyny we krwi, należą: leki blokujące powstawanie dopaminy, antagoniści receptorów dopaminowych, wiele hormonów, cymetydyna, opiaty i werapamil.

Za patologiczne przyczyny hiperprolaktynemii uważa się choroby negatywnie wpływające na przysadkę mózgową i podwzgórze. Do zmian organicznych przysadki zalicza się:

• łagodne guzy – gruczolaki – wydzielające prolaktynę lub hamujące działanie dopaminy,
• guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, które uciskają szypułę przysadki,
• zespół pustego siodła (ang. Empty Sella Syndrome – ESS) polegający na przewlekłym wpuklaniu się przestrzeni podpajęczynówkowej.

Do chorób, które mogą stanowić czynnik sprawczy podwyższonego poziomu prolaktyny, należą również: pierwotna niedoczynność tarczycy, półpasiec, napady padaczkowe, marskość wątroby, zespół policystycznych jajników, czy przewlekła niewydolność nerek. Ektopowe wydzielanie prolaktyny może być spowodowane przez raka płuc lub raka nerek. Czasami hiperprolaktynemia wynika z urazów klatki piersiowej, w tym z ingerencji chirurgicznych.

Różnicowanie przyczyn hiperprolaktynemii jest ważne przy podejmowaniu decyzji dotyczących postępowania leczniczego. Zabiegi neurochirurgiczne stosuje się przy istnieniu guzów przysadki w sytuacji braku pozytywnych wyników leczenia farmakologicznego (nietolerancja leków lub oporność na leki) lub jeśli prolaktynoma charakteryzują się szybką dynamiką wzrostu i dają objawy uciskowe spowodowane znacznymi rozmiarami guza. Leczenie operacyjne zalecane jest także u kobiet z makroprolaktynoma, planujących zajście w ciążę.

Źródła

1. Herold G. i inn., Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3380-2.