Tiki nerwowe u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie
Tiki nerwowe u dzieci, czyli mimowolne, powtarzające się ruchy lub wydawane dźwięki o nierytmicznym charakterze i zmiennym nasileniu, mogą przybierać różną formę. Czasem jest to wyłącznie mruganie oczami czy pocieranie nosa, bywa też, że obserwuje się nagłe podskoki czy wyrzuty rąk. Jakie są ich przyczyny? Na czym polega terapia? Co robić, by pomóc dziecku?
1. Czym są tiki nerwowe i jakie są ich objawy u dzieci?
Tiki u dzieci to niekontrolowane, mimowolne, gwałtowne, szybkie, nawracające i nierytmiczne ruchy lub wokalizacje o zmiennym nasileniu i częstości, które pojawiają się w seriach. Obserwuje się je w obrębie twarzy, ale i całego ciała. Niektóre tiki są niemal niewidoczne, innych trudno nie zauważyć.
U niektórych osób tiki są przemijające, u innych mogą się utrzymywać przez długi czas. Mogą występować pojedynczo lub jako kombinacja różnych objawów. Często zmieniają się z czasem, zarówno pod względem rodzaju, jak i intensywności.
Tiki zostały zdefiniowane w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 pod kodem F95. Zgodnie z klasyfikacją należą do zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym. Tiki występują u ¼ populacji dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Tym samym stanowią najczęstsze zaburzenie ruchowe w tej grupie wiekowej.
2. Tiki nerwowe u dzieci objawy
Jakie są objawy tików nerwowych u dzieci? To na przykład:
- tiki ruchowe, takie jak skoki, mrugnięcia oczu, skurcze mięśni, krzywienie twarzy, marszczenie nosa, machanie rękami,
- tiki dźwiękowe (tiki głosowe), takie jak kaszel, chrząkanie, pisk, powtarzające się słowa,
- tiki sensoryczne, takie jak drętwienie, swędzenie lub mrowienie, które prowadzi do mimowolnych ruchów (w celu złagodzenia dyskomfortu),
- tiki niespecyficzne, takie jak niekontrolowane chichotanie lub śmiech, nagłe podskoki, zatrzymywanie się w ruchu, głaskanie włosów, dotykanie twarzy lub innych części ciała.
Wyróżnia się także tiki proste (występujące w małych grupach mięśni w określonej części ciała) i tiki złożone (obserwowane w kilku grupach mięśniowych na większej powierzchni ciała).
3. Przyczyny tików nerwowych u dzieci
Jakie są przyczyny występowania tików nerwowych u dzieci? Choć powodów tego rodzaju zaburzeń nie ustalono, specjaliści są zdania, że wpływają na nie predyspozycje genetyczne, czynniki środowiskowe i neurologiczne, związane ze zmianami w obszarach mózgu kontrolujących ruch).
Tiki u dzieci w wieku szkolnym (uczniów pierwszych klas podstawowych), tak jak i tiki u dzieci w wieku przedszkolnym, często wiążą się z niedojrzałością układu nerwowego, ale także przeforsowaniem układu odpornościowego (np. przewlekłą infekcją).
Dużą rolę odgrywa kumulacja silnych napięć. Zaobserwowano, że najwięcej tików pojawia się w chwili pobudzenia emocjonalnego, zwłaszcza w sytuacjach stresowych. Pojawianie się ich wiąże się z wewnętrznym dyskomfortem czy niepokojem, które ustępują po wystąpieniu tiku.
Wśród innych przyczyn występowania tików wymienia się trudne, często traumatyczne zdarzenia, takie jak śmierć bliskiej osoby, choroba rodzica czy rodzeństwa, zmiana szkoły, rozstanie z opiekunami, ale i zmiana miejsca zamieszkania, rozwód rodziców czy narodziny rodzeństwa.
Tiki nerwowe u dorosłych i dzieci mogą się wiązać także z poważnymi chorobami i zaburzeniami, takimi jak choroba Huntingtona, porażenie mózgowe, zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) lub zespół Tourette’a (zespół Gillesa de la Tourette’a nazywany „chorobą tikową”).
Kiedy pojawiają się tiki nerwowe u dzieci?
Z reguły tiki nerwowe u dzieci pojawiają się pomiędzy 2. a 15. rokiem życia, średnio w wieku 7-8 lat. Mają tendencję do nasilanie w okresie dojrzewania. Zwykle największe nasilenie tików nerwowych obserwuje się po około 10 latach od pojawienia się objawów.
Dobra wiadomość jest taka, że wraz z wiekiem tiki ulegają stabilizacji lub znikają (u dzieci najczęściej są to tiki przemijające ustępujące w ciągu 12 miesięcy, zazwyczaj ruchowe).
4. Terapia i wsparcie dla dzieci z tikami nerwowymi
Leczenie tików nerwowych u dzieci i dorosłych może obejmować terapię behawioralną, terapię farmakologiczną oraz inne metody terapeutyczne, w zależności od indywidualnych potrzeb i stopnia nasilenia objawów.
W leczeniu tików nerwowych wykorzystuje się różne strategie, takie jak terapia poznawczo-behawioralna (np. technika odwracania nawyków HRT, terapia ekspozycyjna ERP). W niektórych przypadkach wdraża się leki na tiki nerwowe. U dzieci włącza się rysperydon, klonidynę i arypiprazol. U dorosłych zastosowanie znajduje arypiprazol, rysperydon i sulpiryd.
Jak pomóc dziecku z tikami nerwowymi?
Co robić, a czego unikać? Przede wszystkim nie wolno krytykować czy upominać dziecka. Osoba doświadczająca tików nie potrafi ich powstrzymywać siłą woli. Co więcej, gdy dziecko stara się powstrzymać mimowolne ruchy, może dojść do wzmożenia tików. Dobrze byłoby na tę przypadłość nie zwracać nadmiernej uwagi, dawać wsparcie i poczucie bezpieczeństwa.
W sytuacji, gdy tiki nasilają się i utrzymują przez długi czas, należy skonsultować się z neurologiem i psychologiem dziecięcym.
