Anoreksja u dzieci - przyczyny, objawy i leczenie

Anoreksja u dzieci to poważne i groźne zaburzenie odżywiania znane także jako jadłowstręt psychiczny. Termin ten bardzo dobrze oddaje istotę choroby. Polega ona bowiem na nadmiernym ograniczaniu jedzenia i obsesyjnym myśleniu o nieprzytyciu. To ma poważne konsekwencje dla zdrowia tak fizycznego, jak i psychicznego, stąd dziecko wymaga nie tylko wsparcia rodziców, ale i specjalisty. Jak mu pomóc?

1. Co to jest anoreksja u dzieci?

Anoreksja u dzieci (od greckiego anorexia orexis – "brak łaknienia"), znana także jako jadłowstręt psychiczny to zaburzenie odżywiania, którego istotą jest nadmierne ograniczanie spożycia jedzenia, silny lęk przed przybraniem na wadze lub tyciem oraz zaburzenie postrzegania własnego ciała.

Obecnie anoreksję rozpoznaje się u coraz młodszych osób, nawet w wieku 10 lat. Zapadają na nią głównie dziewczęta pomiędzy 13–14 oraz 17–18 rokiem życia. U chłopców anoreksja występuje rzadziej.

2. Objawy anoreksji u dzieci

Jak rozpoznać anoreksję u dzieci i jakie są jej symptomy? Alarmujące objawy to:

Zobacz film: "Jak zadbać o prawidłowe relacje z dzieckiem?"

• niedowaga, znaczny spadek wagi ciała,
• dramatyczne ograniczanie jedzenia, unikanie jedzenia, zwłaszcza potraw tłustych lub kalorycznych, szukanie wymówek pozwalających na omijanie posiłków rodzinnych czy spotkań, którego elementem jest jedzenie,
• nadmierne zainteresowanie wagą i wyglądem. Osoby zmagające się z anoreksją mogą bardzo często ważyć się, kontrolować kalorie, a i używać suplementów odchudzających. Obserwuje się także obsesyjne ważenie jedzenia, dzielenie jedzenia na bardzo małe porcje, rozdrabnianie jedzenia,
• zaburzone postrzeganie swojego ciała. Dziecko uważa się za grube, pomimo tego, że nie ma nadwagi,
• nadmierna aktywność fizyczna w celu spalenia kalorii,
• napięcie, lęk, niepokój związany z jedzeniem,
• wahania nastoju, pogorszenie nastroju (np. drażliwość, smutek, chandra, wycofanie społeczne),
• bezsenność (trudności z zasypianiem lub utrzymywaniem snu),
• osłabienie, zmęczenie, ospałość, apatia, brak energii,
• kłopoty z nauką, pamięcią, koncentracją.

3. Przyczyny anoreksji u dzieci

Jakie są przyczyny występowania anoreksji u dzieci? Okazuje się, że może być ich wiele, często wynikają z kombinacji czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych.

Czynniki biologiczne to zarówno kwestia genetyczna (ryzyko rozwoju anoreksji u dzieci jest wyższe w przypadku występowania zaburzeń odżywiania w bliskiej rodzinie), jak i zaburzenia hormonalne w zakresie hormonów regulujących apetyt.

Czynniki psychologiczne to przede wszystkim niskie poczucie własnej wartości i obniżona samoocena, próba uzyskania kontroli nad swoim życiem, ale i dążenie do doskonałości w różnych obszarach życia. Ogromne znaczenie mają także problemy rodzinne czy szkolne, przemoc, stres, traumatyczne przeżycia bądź strata.

Czynniki społeczne to głównie presja społeczna (jej źródłem są rówieśnicy, ale także kultura i media lansujące trend idealnego, a przy tym szczupłego, wręcz wychudzonego ciała), ale i krytyczne wobec wyglądu środowisko rodzinne, kładące duży nacisk na nadmierną dbałość o wygląd. Do czynników ryzyka anoreksji zalicza się także zaburzenia funkcjonowania rodziny (rodziny patologiczne, rodziny dysfunkcyjne).

4. Leczenie anoreksji u dzieci

Gdy pojawia się podejrzenie anoreksji u dziecka, bardzo ważne jest natychmiastowe skonsultowanie się z lekarzem w celu rozpoznania problemu i rozpoczęcia leczenia. To nie tylko poprawi jakość funkcjonowania młodego człowieka, ale i pozwoli uniknąć konsekwencji zdrowotnych.

Jak wyprowadzić dziecko z anoreksji? Leczenie najczęściej wymaga podejścia holistycznego, to jest uwzględniającego zarówno aspekty biologiczne, jak i psychospołeczne.

Jakie są najlepsze strategie leczenia i zarządzania anoreksją u dzieci? Kluczowe jest:

• podjęcie terapii behawioralnej, która koncentruje się na zmianie myśli i zachowań związanych z jedzeniem i kontrolą wagi poprzez ich modyfikację oraz wypracowanie zdrowych nawyków żywieniowych,
• edukacja zdrowotna i profilaktyka anoreksji u dzieci (w tym podjęcie psychoterapii psychoedukacyjnej), pomagające tak dzieciom, jak i rodzinom zrozumieć naturę anoreksji, jej skutki zdrowotne oraz strategie leczenia,
• wsparcie rodziny i terapeuty dla dzieci z anoreksją (np. terapia rodzinna),
• wsparcie dietetyka.

W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne (włącza się np. leki przeciwdepresyjne lub leki stabilizujące nastrój), także leczenie szpitalne.

Kluczowe są regularne badania lekarskie wykonywane w celu monitorowania stanu zdrowia dziecka i ewentualnych powikłań związanych z anoreksją.

5. Konsekwencje anoreksji u dzieci

Anoreksja u dzieci wymaga natychmiastowej interwencji i leczenia, ponieważ może mieć poważne konsekwencje. Jakie są potencjalne skutki anoreksji u dzieci?

W grupie powikłań anoreksji znajduje się wiele patologii, od nieprawidłowości w zakresie gospodarki hormonalnej, przez dysfunkcje układu pokarmowego, po zaburzenia elektrolitowe. Anoreksja u dzieci może także prowadzić do trwałych problemów zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych, na przykład:

• osłabienia serca, zaburzeń rytmu serca, niewydolności serca,
• problemów z przewodem pokarmowym, takich jak wrzody żołądka,
• zaburzeń miesiączkowania u dziewcząt,
• zaburzeń funkcjonowania tarczycy,
• utraty masy kostnej, co zwiększa ryzyko osteoporozy i złamań,
• zaburzeń w zakresie wzrostu i rozwoju,
• nieprawidłowości w obrębie funkcjonowania mózgu, co prowadzi do problemów z koncentracją, pamięcią, ale i uszkodzenia mózgu,
• napięcia, lęku, depresji, zaburzeń psychicznych.

To dlatego tak ważne jest wykrycie i podjęcie działań mających na celu wyleczenie dziecka. Im wcześniej rozpocznie się terapia, tym większe szanse na powodzenie leczenia i uniknięcie poważnych powikłań zdrowotnych.