Białaczka u niemowląt

Wyróżnia się dwie postaci białaczki: ostrą i przewlekłą. U około 98 proc. dzieci dotkniętych białaczką diagnozuje się ostrą jej postać. Ostre białaczki dziecięce można dalej podzielić na: ostrą białaczkę limfatyczną oraz ostrą białaczkę szpikową, w zależności od tego czy w chorobie uczestniczą limfocyty – białe krwinki powiązane z układem odpornościowym. Według danych szacunkowych około 60 proc. dzieci ma ostrą białaczkę limfatyczną, a około 38 proc. ostrą białaczkę szpikową.

Ostra białaczka limfatyczna występuje najczęściej u dzieci w wieku 2-8 lat, ale może pojawić się u osób w każdym wieku.

Dzieci mają 20-25 proc. szans na zachorowanie na białaczkę, jeśli ich identyczny bliźniak zapadł na białaczkę przed ukończeniem sześciu lat. Bliźnięta dwujajowe i rodzeństwo dzieci chorych na białaczkę jest 2-4-krotnie bardziej niż pozostałe dzieci narażone na tę chorobę.

Ryzyko białaczki jest większe w przypadku niektórych zaburzeń genetycznych, na przykład zespołu Downa, zespołu Klinefeltera lub anemii Fanconiego. Prawdopodobieństwo zachorowania jest większe również w przypadku dzieci, które przyjmowały leki immunosupresyjne po przeszczepie narządów.

Ryzyko choroby rośnie także wśród dzieci po radioterapii lub chemioterapii. W większości przypadków rodzice nie mają wpływu na czynniki wywołujące białaczkę. Choroba bowiem jest zwykle wynikiem niedziedzicznych mutacji w genach rosnących krwinek.

Mutacje tego typu występują przypadkowo i nie można ich przewidzieć, dlatego obecnie nie istnieją skuteczne metody zapobiegania białaczce. Aby zmniejszyć ryzyko związane z działaniem promieniowania na płód, kobiety będące w ciąży lub podejrzewające swój stan odmienny powinny zawsze uprzedzić o tym osobę wykonującą badania wykorzystujące promieniowanie.

Symptomy białaczki są podobne u niemowląt i małych dzieci. Jeśli niemowlę ma białaczkę, jego układ odpornościowy nie jest w stanie chronić organizmu przed infekcjami. W rezultacie dziecko może zmagać się z nawracającymi infekcjami. Ich objawy u niemowlęcia to: gorączka, zmęczenie, ciągły płacz i niespokojne zachowania.

Mogą pojawić się trudności z oddychaniem. Choroba może bowiem spowodować wystąpienie guza w gruczole znanym jako grasica. Znajduje się on poniżej mostka i jest odpowiedzialny za produkcję limfocytów typu T – komórek układu odpornościowego.

Guz w grasicy może zaburzać zdolność niemowlęcia do normalnego oddychania. Jeśli dziecko ma białaczkę, rodzice mogą zauważyć, że często kaszle i ma świszczący oddech. Ponadto może dojść do utraty wagi ze względu na zmniejszony apetyt.

Kolejnym objawem jest obrzęk węzłów chłonnych. Są one częścią układu immunologicznego i działają jak filtry krwi. U chorych komórki rakowe we krwi mogą gromadzić się w węzłach chłonnych. Wówczas pojawia się ich obrzęk. Warto pamiętać, że białaczka zakłóca zdolność organizmu do produkcji wystarczających ilości płytek krwi, które są odpowiedzialne za jej krzepnięcie.

U niemowlęcia zmagającego się z chorobą można więc zaobserwować tendencję do tworzenia się siniaków nawet po przytuleniu lub zmianie pieluchy. Charakterystycznym objawem jest również anemia. Do jej wystąpienia dochodzi, gdy w ciele dziecka następuje zbyt mały dopływ utlenionej krwi do komórek. Niemowlę z anemią może być blade, zmęczone, osłabione lub niespokojne.

Rozpoznanie białaczki rozpoczyna się od badania dziecka. Lekarz sprawdza obecność objawów infekcji, anemii, powiększonych węzłów chłonnych oraz nieprawidłowego krwawienia. Bada również brzuch – powiększona wątroba lub śledziona mogą mieć bowiem związek z niektórymi nowotworami.

Lekarz musi zgromadzić możliwie dużo informacji na temat niemowlęcia, dlatego zadaje rodzicom wiele pytań dotyczących zaobserwowanych objawów, wcześniejszych chorób dziecka, ewentualnych przypadków chorób w rodzinie, przyjmowanych przez dziecko leków, obecności alergii i innych kwestii.

Następnie wykonuje się morfologię krwi, koniecznie z rozmazem ręcznym, by ustalić liczbę białych i czerwonych krwinek oraz płytek krwi. Wymaz z krwi pozwala sprawdzić, czy w krwi dziecka nie pojawiły się nieprawidłowe komórki krwi. W zależności od wyników badań konieczne może być przeprowadzenie następujących badań:

• biopsja szpiku kostnego – materiał pobiera się zwykle z tylnej strony biodra,
• biopsja węzłów chłonnych – w celu zbadania ich pod mikroskopem,
• nakłucie lędźwiowe – pobranie płynu rdzeniowego pozwala ocenić, czy białaczka zaatakowała centralny układ nerwowy.

Próbki pobrane ze szpiku kostnego i węzłów chłonnych są dodatkowo badane, by określić rodzaj białaczki.

Sposób leczenia jest w dużej mierze uzależniony od wieku dziecka i początkowej liczby białych krwinek. Mimo iż wszystkie dzieci z ostrą białaczką limfatyczną są leczone za pomocą chemioterapii, dawki leków i ich łączenie mogą się znacznie różnić u poszczególnych małych pacjentów.

Aby zmniejszyć ryzyko, że choroba zaatakuje centralny układ nerwowy dziecka, leki zwalczające raka podaje się do płynu mózgowo-rdzeniowego i do rdzenia kręgowego. Z kolei radioterapia może być stosowana jako leczenie uzupełniające w przypadku pacjentów wysokiego ryzyka.

Po rozpoczęciu leczenia jego celem jest remisja białaczki, czyli brak komórek rakowych w ciele pacjenta. Gdy uda się osiągnąć ten stan, zwykle podaje się dodatkową chemioterapię, by utrzymać efekty leczenia. Leki są podawane cyklami przez 2-3 lata. Bez dodatkowej chemioterapii białaczka niemal zawsze powraca. Czasami konieczne jest przeszczepienie szpiku kostnego.

Intensywna chemioterapia wiąże się ze skutkami ubocznymi: utratą włosów, nudnościami i wymiotami, a także ze zwiększoną podatnością na infekcje i krwawienie. Jednak dzięki dobrze dobranemu leczeniu, rokowania dla dzieci ze zdiagnozowaną białaczką są dość dobre. Niektóre typy białaczki u dzieci mają odsetek remisji na poziomie aż 90 proc.