Choroby psychiczne u dzieci. Jak rozpoznać?
Choroby psychiczne u dzieci stanowią w Polsce duży problem. Specjaliści od lat apelują o potrzebę systemowych zmian, zwłaszcza że z roku na rok zaburzeń psychicznych wśród dzieci i młodzieży jest coraz więcej, a samobójstwa nastolatków stanowią trzecią przyczynę zgonów w tej grupie wiekowej. Jakie objawy powinny wzbudzić naszą czujność? I gdzie szukać pomocy?
1. Choroby psychiczne dzieci. Rodzicu, nie bagatelizuj problemu!
Wiedza na temat zaburzeń psychicznych u najmłodszych jest w Polsce niepełna i fragmetaryczna. Wielu z nas opiera się na stereotypach i błędnych przekonaniach, co znacząco utrudnia rozpoznanie. Zdarza się, że pomoc przychodzi za późno lub choroba jest już bardzo zaawansowana.
Najczęstsze zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży obejmują:
- zaburzenia zachowania niedostosowane społecznie (częściej dotyczą chłopców i są niespecyficznym czynnikiem ryzyka rozwoju niemal wszystkich schorzeń psychicznych), m.in. zaburzenia opozycyjno-buntownicze,
- zaburzenia lękowe i nastroju (częściej dotyczą dziewcząt),
- problemy i zaburzenia psychiczne związane z choroba somatyczną lub niepełnosprawnością,
- całościowe zaburzenia rozwoju (autyzm atypowy, zespół Aspergera).
U dzieci rozpoznawane są również zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw).
2. Choroby psychiczne u dzieci – objawy
Choroby psychiczne u małych dzieci mogą objawiać się inaczej niż w przypadku osób dorosłych. Istotna jest tu uważna obserwacja zachowań swojej pociechy, która pozwala na szybkie zdiagnozowanie problemu i udzielenie odpowiedniego wsparcia.
Sygnałem alarmowym są:
- izolacja i unikanie kontaktu z rówieśnikami,
- niechęć do przyjmowania pochwał,
- objadanie się lub unikanie jedzenia,
- reakcje i zachowania nieadekwatne do sytuacji,
- brak motywacji,
- niechęć do nauki,
- agresja,
- u nastolatków: zaniedbywanie wyglądu, zachowania ryzykowne, samookaleczania.
Kiedy zaobserwujemy u dziecka takie objawy, warto porozmawiać z wychowawcą i szkolnym pedagogiem. Możemy też zgłosić się do poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie możemy bezpłatnie skorzystać z pomocy psychologa. Niekiedy wystarczą zmiany w środowisku szkolnym i/lub domowym, by samopoczucie i funkcjonowanie dziecka uległo poprawie. Jeśli jednak do tego nie dojdzie, konieczna jest konsultacja z lekarzem psychiatrą.
3. Jakie są choroby psychiczne u dzieci?
Wśród chorób psychicznych rozpoznawanych u najmłodszych pacjentów są: schizofrenia, choroba afektywa dwubiegunowa, zaburzenia odżywiania: anoreksja, bulimia i binge-eating disorder (napadowe epizody objadania się), depresja.
4. Jak rozpoznać choroby psychiczne u dzieci?
Pojawić się mogą omamy wzrokowe lub słuchowe, rzadziej występują omamy węchowe i czuciowe. U dzieci powyżej 6. roku życia występują też urojenia, czyli nie mające pokrycia w rzeczywistości przekonania i myśli, które dziecko przeżywa jako prawdę. Daje się też zaobserwować spowolnienie psychoruchowe i wycofanie z relacji z bliskimi.
Najczęstsze choroby psychiczne u dzieci mogą też objawiać się unikaniem zabawy lub jej znacznym zubożeniem (np. przyjmuje ona postać powtarzających się czynności). Niepokojący jest brak radości, zobojętnienie, brak spontaniczności.
5. Choroby psychiczne u dzieci – przyczyny
Choroby psychiczne u dzieci w wieku szkolnym mają podłoże biologiczne i genetyczne. Wśród tych pierwszych wymienia się m.in.:
- choroby i zakażenia w czasie ciąży,
- powikłania okresu okołoporodowego,
- zespół nadpobudliwości psychoruchowej,
- choroby przewlekłe.
Duży wpływ na rozwój zaburzeń i chorób psychicznych mają też warunki rodzinne, w tym m.in.:
- brak poczucia bezpieczeństwa w rodzinie,
- niskie wykształcenie rodziców,
- przemoc fizyczna i psychiczna,
- brak zainteresowania dzieckiem,
- konflikt między rodzicami, rozwód,
- uzależnienia i choroby psychiczne w rodzinie (np. choroby psychiczne dzieci alkoholików, które mogą wystapić, to m.in. zaburzenia depresyjne),
- złe warunki socjalne.
Obecnie polska psychiatria dziecięca przechodzi głęboki kryzys. Wielu rodziców musi samemu szukać pomocy i wsparcia, nierzadko prywatnie. O potrzebie zmian alarmują lekarze, psychologowie, pedagodzy, ale też dziennikarze i reportażyści.
Niezwykle ciekawą książkę na temat dziecięcej psychiatrii napisała Marta Szarejko. Jej "Stany ostre. Jak psychiatrzy leczą nasze dzieci" to zbiór rozmów z polskimi lekarzami i specjalistami. Jest to ich głos w temacie walki z system, który od lat jest w zapaści. Tam też pada dość przerażające zdanie: "Dorośli często bagatelizują problemy dzieci, udają, że ich nie ma. A jeśli się nie da udawać, ukrywają je".
Stąd tak ważne jest zachowanie czujności i pozbycie się stereotypowego podejścia do problemu. Pomoc dziecku, które cierpi z powodu zaburzeń psychicznych, to obowiązek każdego rodzica, a towarzyszenie mu w drodze po zdrowie, stanowi akt miłości i oddania.
