Fosfataza zasadowa (fosfataza alkaliczna, Falk, FAL, FZ, ALP) - co to jest? Normy

Fosfataza zasadowa jest to enzym, który występuje w każdej tkance organizmu. Najbardziej aktywna jest w komórkach kości, nerek, wątroby, dróg żółciowych, błony śluzowej jelit, a także w komórkach wątroby, dróg żółciowych, kości, błony śluzowej jelita, nerek oraz łożyska u kobiet w ciąży.

1. Fosfataza zasadowa - typy i normy

Fosfataza zasadowa, inaczej fosfataza alkaliczna lub ALP, to enzym występujący w naszych tkankach. Istnieje kilka podtypów:

• idoenzym kostny,
• wątrobowy,
• jelitowy,
• łożyskowy.

Normy fosfatazy zasadowej (ALP) w badaniu biochemicznym różnią się w zależności od wieku i wynoszą:

Zobacz film: "Czego unikać w ciąży?"

Fosfataza zasadowa - normy

• całkowita aktywność - 580-1400 nmol/l/s,
• frakcja kostna - 50-60 proc. całkowitej aktywności enzymu,
• frakcja wątrobowa - 10-20 proc. całkowitej aktywności enzymu,
• frakcja jelitowa stanowiąca 30 proc. całkowitej aktywności enzymu.

Normy ALP ze względu na płeć i wiek:

dzieci do lat 9:

• 1-3 lata - 145-320 U/l,
• 4-6 lat - 150-380 U/l,
• 7-9 lat - 175-420 U/l,

chłopcy 9-19 rok życia:

• 10-11 lat - 135-530 U/l,
• 12-13 lat - 200-495 U/l,
• 14-15 lat - 130-525 U/l,
• 16-19 lat - 48-261 U/l,

dziewczynki 9-19 rok życia:

• 10-11 lat - 130-560 U/l,
• 12-13 lat - 105-420 U/l,
• 14-15 lat - 70-230 U/l,
• 16-19 lat - 40-136 U/l,

dorośli:

• 30-120 U/l.

Wartość prawidłowa ALP jest wyższa u dzieci w okresie dojrzewania oraz u kobiet w ciąży (łożysko wydziela ten enzym)

Warto zauważyć, że frakcja kostna stanowi 50-60 proc. całkowitej aktywności enzymu, frakcja wątrobowa to 10-20 proc. całkowitej aktywności enzymu, natomiast frakcja jelitowa stanowi 30 proc. całkowitej aktywności enzymu.

2. O czym świadczy podwyższony poziom ALP (fosfatazy zasadowej)?

Podwyższony poziom fosfatazy alkalicznej (Falk, FAL, FZ, ALP) może mieć wiele przyczyn, np:

• choroby kości, takie jak krzywica, osteomalacja, choroba Pageta, nowotwory pierwotne (kostniakomięsak, szpiczak mnogi) i przerzutowe (np. częste przerzuty raka prostaty do kości), złamania kości w trakcie gojenia,
• nowotwory m.in. dwunastnicy, wątroby oraz dróg żółciowych,
• niedobór witaminy D, wapnia lub fosforu,
• mononukleoza zakaźna,
• wtórna nadczynność przytarczyc związana z zaburzonym metabolizmem witaminy D,
• choroby nerek,
• niewydolność serca, zawał serca,
• cholestaza wewnątrz- i zewnątrzwątrobowa,
• cytomegalia u niemowląt,
• długotrwałe leczenie furosemidem, zatrucie lekami, takimi jak werapamil, karbamazepina, allopurynol, erytromycyna,
• choroby wątroby i dróg żółciowych: żółtaczka zastoinowa, zapalenie pęcherzyka i dróg żółciowych, pierwotna marskość żółciowa, marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, sarkoidoza,
• nadczynność przytarczyc,
• choroby przewodu pokarmowego: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna, celiakia,
• nowotwory wątroby, jelit, trzustki, płuc.

Podwyższony poziom fosfatazy zasadowej występuje naturalnie w III trymestrze ciąży, u wcześniaków i w okresie dojrzewania.

3. Obniżony poziom fosfatazy zasadowej (ALP)

Spadek poziomu fosfatazy alkalicznej to hipofosfatazenia. Przyczyną może być:

• niedożywienie,
• celiakia,
• szkorbut,
• nadmierny podaż witaminy D,
• osteoporoza u kobiet po menopauzie,
• niedobór cynku lub magnezu,
• kretynizm,
• zespół mleczko-alkaliczny,
• niedoczynność tarczycy,
• przyjmowanie niektórych preparatów (np. kortykosteroidów),
• wrodzona hipofosfatyzacja.

Każdy wynik badania fosfatazy zasadowej, jeżeli odbiega od normy, warto skonsultować ze specjalistą.