Rak stercza

Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko raka gruczołu krokowego, to:

• występowanie raka prostaty w rodzinie, a więc obciążenia genetyczne,
• rasa czarna,
• dieta z dużą ilością tłuszczów zwierzęcych, cholesterolu i białka,
• dieta z małą ilością selenu, witaminy D oraz witaminy E,
• zakażenie gammaretrowirusem XMRV.

Wzrost nowotworów prostaty, ich rozwój histopatologiczny przyśpieszają kwasy tłuszczowe omega-6, obecne w oleju sojowym, słonecznikowym, w oleju z nasion czy w margarynie. Pozytywne działanie, które zapobiega rozwojowi raka stercza, mają kwasy tłuszczowe omega-3, występujące m.in. w oleju rybnym, lnianym i rzepakowym. Działanie ochronne przypisuje się diecie niskotłuszczowej, z dużą zawartością warzyw i owoców, produktów zbożowych i siemienia lnianego.

Utajony rak gruczołu krokowego może przez wiele lat nie powodować żadnych objawów. U mężczyzn poniżej 55. roku życia rak stercza może rozwijać się bezobjawowo. W 75% przypadków raka stercza początek rozwoju choroby następuje w strefie obwodowej prostaty, która jest dostępna w trakcie badania per rectum. W późniejszym stadium choroby pojawiają się dolegliwości podobne do tych przy łagodnym rozroście stercza, a więc: częstomocz, utrudnienie oddawania moczu, słaby strumień moczu, nagłe uczucie parcia na mocz i zmniejszenie ilości oddawanego moczu. W ciężkich przypadkach występuje krew w moczu lub w płynie nasiennym.

Bóle w okolicy krzyżowej sugerują obecność przerzutów. Rozwijający się rak prostaty przekracza barierę torebki gruczołu, naciekając otaczające tkanki: pęcherzyki nasienne, moczowody, tkanki miękkie i kości miednicy małej. Rak gruczołu krokowego bardzo rzadko występuje u młodych mężczyzn – jeżeli jednak do tego dojdzie, jego rozwój jest znacznie bardziej gwałtowny i złośliwy niż w przypadku starszych pacjentów. Rak prostaty daje przerzuty drogą naczyń limfatycznych do węzłów chłonnych oraz drogą naczyń krwionośnych do kości i narządów miąższowych (płuca, mózg, wątroba).

Podstawowa triada diagnostyczna raka stercza obejmuje następujące badania:

• badanie przez odbyt – pozwala stwierdzić obecność twardych guzków w obrębie prostaty, a w zaawansowanym stadium nowotworu – stwardnienie stercza w obrębie jednego lub dwóch płatów,
• oznaczenie PSA – oznaczenie swoistego antygenu sterczowego, którego poziom w surowicy krwi nie powinien przekraczać 4 ng/ml lub w przypadku młodych mężczyzn – 2 ng/ml,
• transrektalne USG z biopsją gruczołu krokowego – pobrany materiał oceniany jest według dziesięciu stopni skali Gleasona wskazującej na cechy morfologiczne komórek – im wyższy stopień skali Gleasona, tym gorsze rokowanie.

Badania uzupełniające w rozpoznaniu raka stercza, to: tomografia komputerowa, spektroskopia NMR, pozytonowa tomografia emisyjna i limfadenektomia zaotrzewnowa. Zapobieganie rozwojowi raka stercza, poza odpowiednią dietą, jest znikome. Jednak badanie per rectum oraz doodbytniczo sondą aparatu USG pozwala na wczesne rozpoznanie choroby. Oba rodzaje badania w ramach programu profilaktycznego powinny być przeprowadzane co roku u wszystkich mężczyzn po 45. roku życia.

Operacyjne usunięcie gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi może doprowadzić do wyzdrowienia, jeżeli guz prostaty nie przekroczył torebki zewnętrznej gruczołu. Dzieje się tak w 80-90% przypadków. Jeżeli guz jest duży, przekracza granice samego gruczołu krokowego, ale okoliczne węzły chłonne nie są jeszcze zajęte, najlepszym sposobem leczenia jest napromienianie, czyli radioterapia:

• z zastosowaniem gammatronu,
• z umieszczeniem substancji radioaktywnej wewnątrz tkanki nowotworowej.

W przypadku obecności przerzutów konieczne staje się leczenie hormonalne, aby osłabić lub zneutralizować działanie męskich hormonów płciowych. Dzięki takiemu leczeniu w 80% przypadków możliwe jest zatrzymanie na kilka lat rozwoju guza, a nawet zmniejszenie rozmiarów nowotworu i przerzutów. W niektórych przypadkach konieczne może się okazać usunięcie jąder, by zapobiec w ten sposób produkcji męskich hormonów płciowych. Kastracje farmakologiczna i operacyjna powodują utratę popędu płciowego i skutkują niepłodnością.

Jeśli hormonoterapia jest nieskuteczna, pozostaje jeszcze chemioterapia. Jeśli choremu dokuczają silne bóle spowodowane przerzutami do kości, szybką ulgę przynosi leczenie naświetlaniami. Znoszenie i rozwiązywanie problemów związanych z chorobą może ułatwić psychoterapia. Do eksperymentalnych metod leczenia raka prostaty należą: krioterapia, czyli miejscowe zamrażanie guza do temperatury -40ºC oraz terapia ultradźwiękami o wysokiej intensywności przez sondę doodbytniczą.

Źródła

1. Cunningham C., Twoja prostata. Co każdy mężczyzna po czterdziestce już teraz powinien wiedzieć, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1994.
2. Kordek R., (red.), Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Medical Press, Gdańsk 2004, ss. 181-186, ISBN 83-87404-71-3.
3. Leńko J., Bugajski A., Augustyn M., Dysuria i częstomocz u chorych na raka stercza, „Urologia Polska” 1986, nr 39/4, ISNN 0500-7208.