Zaburzenia odżywiania u dzieci - przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

Zaburzenia odżywiania u dzieci są bardzo różne. To nie tylko najbardziej znana anoreksja i bulimia, ale i inne choroby psychiczne. Ich objawy, tak jak i przyczyny, są specyficzne dla danej jednostki chorobowej. Co je łączy? Niezdrowy stosunek do jedzenia i ciała, komplikacje zdrowotne oraz konieczność leczenia. Jak rozpoznać zaburzenia odżywiania u dzieci i jakie są ich objawy?

1. Zaburzenia odżywiania u dzieci – rodzaje i objawy

Zaburzenia odżywiania u dzieci to obecnie bardzo poważna kwestia zdrowotna. Choć wyróżnia się kilka rodzajów tego typu patologii, ich wspólnym mianownikiem jest niezdrowy stosunek do jedzenia i ciała.

Najczęściej rozpoznawane zaburzenia odżywiania u dzieci i młodzieży to:

Zobacz film: "Ciekawe gry i zabawy dla całej rodziny"

• anoreksja nervosa. Jej istotą jest radykalne ograniczanie spożywanego jedzenia, obsesyjny lęk przed przybieraniem na wadze, zaburzone postrzeganie swojego ciała,
• bulimia nervosa, polegająca na spożywaniu bardzo dużych ilości jedzenia (ataki obżarstwa), które są kompensowane wymiotami, nadmierną aktywnością fizyczną lub stosowaniem środków przeczyszczających,
• zaburzenie kompulsywnego jedzenia (BED). Osoby zmagające się z BED spożywają duże ilości pożywienia w krótkim czasie, ale nie kompensują tego w żaden sposób. To zwykle prowadzi do nadwagi lub otyłości.

Mniej znane zaburzenia odżywiania to ortoreksja (obsesyjne jedzenie zdrowej żywności) czy zaburzenia odżywiania selektywnego (unikanie pewnych grup żywności, które prowadzą do niedoborów pokarmowych). Specyficzne preferencje żywieniowe mogą przejawiać na przykład dzieci w spektrum autyzmu.

Zaburzenia odżywiania mogą objawiać się różnymi symptomami, tak z utratą masy ciała (np. anoreksja), jak i niekontrolowanym przybieraniem na wadze (np. zaburzenie kompulsywnego jedzenia). Typowe są także problemy z koncentracją, zmęczenie, osłabienie i brak energii, ospałość, bezsenność. Często pojawiają się także poważne problemy ze zdrowiem, tak fizycznym, jak i psychicznym.

2. Skutki zdrowotne i psychospołeczne zaburzeń odżywiania u dzieci

Jakie są potencjalne konsekwencje zdrowotne zaburzeń odżywiania u dzieci? Tych może być bardzo wiele. To zarówno niedobory składników odżywczych, jak i zaburzenia metaboliczne (takie jak insulinooporność, cukrzyca typu 2 i zaburzenia lipidowe), elektrolitowe czy hormonalne, problemy z układem pokarmowym (takie jak zaparcia, zgaga, wrzody żołądka czy niestrawność), osłabienie układu immunologicznego, zaburzenia miesiączkowania u dziewcząt, problemy z sercem, nerkami czy wątrobą.

Zaburzenia odżywiania u dzieci mają także skutki psychospołeczne. Często prowadzą do negatywnego postrzegania siebie, nadmiernej samooceny, izolacji społecznej, trudności w z rodziną, przyjaciółmi i rówieśnikami, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych czy depresji.

3. Przyczyny zaburzeń odżywiania u dzieci

Według specjalistów za zaburzenia odżywiania odpowiadają kombinacji różnych czynników. Jakie są główne przyczyny zaburzeń odżywiania u dzieci? Odpowiadać za nie mogą:

• czynniki biologiczne. Niektóre dzieci mogą być zagrożone bardziej z uwagi na predyspozycje genetyczne i rodzinną historię chorób i zaburzeń psychicznych,
• czynniki społeczne. To przede wszystkim presja społeczna (np. rówieśnicza), ale i kreowane w mediach wzorce ciała (wychudzonego). Duże znaczenie ma środowisko rodzinne, zarówno niesprzyjające w sposób oczywisty (np. rodzina dysfunkcyjna, rodzina przemocowa, rodzina z problemem alkoholowym), jak i zawoalowany (np. przekazywane są niezdrowe wzorce żywieniowe czy negatywne postawy wobec jedzenia, dominują silne naciski na bycie szczupłym),
• czynniki psychologiczne, takie jak napięcie, stres, depresja, lęki, negatywny obraz siebie, potrzeba kontroli nad ciałem i życiem, trudności w radzeniu sobie z emocjami, ale i traumatyczne przeżycia, takie jak przemoc fizyczna czy psychiczna.

Z zaburzeniami odżywiania u dzieci mogą być związane także inne zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy zaburzenia spektrum autyzmu.

4. Rozpoznanie i leczenie zaburzeń odżywiania u dzieci

Zwykle rozpoznaniem i opracowaniem planu leczenia zajmuje się psychiatra dziecięcy, który współpracuje ze specjalistami, takimi jak psycholodzy, psychoterapeuci, pediatrzy oraz dietetycy.

Jakie są najlepsze strategie leczenia zaburzeń odżywiania u dzieci? Bardzo ważna jest terapia i wsparcie dla dzieci z zaburzeniami odżywiania, ale także profilaktyka i edukacja zdrowotna dotycząca zaburzeń odżywiania u dzieci. Celem podejmowanych działań jest bowiem przywrócenie zdrowego stosunku do jedzenia, poprawa stanu fizycznego i emocjonalnego dziecka oraz zapobieganie nawrotom.

Kluczowe elementy leczenia zaburzeń odżywiania to:

• terapia poznawczo-behawioralna (CBT), pomagająca w identyfikacji i zmianie negatywnych myśli i zachowań związanych z jedzeniem oraz ciałem,
• terapia żywieniowa, tak nauka umiejętności podejmowania zdrowych wyborów żywieniowych, jak i monitorowanie ilości spożywanego jedzenia,
• terapia rodzinna.

W przypadku wystąpienia innych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy lęki, konieczne może być leczenie farmakologiczne.

Najważniejsze, by leczenie miało charakter holistyczny, to jest, obejmowało działania, mające na uwadze zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne, a i miało charakter tak objawowy, jak i przyczynowy. Ważne jest również, aby terapia była dostosowana do indywidualnych potrzeb i okoliczności dziecka.