Zespół jelita drażliwego: objawy i leczenie

Zespół jelita drażliwego (IBS, irritable bowel syndrome) to choroba bardzo uciążliwa. Jej dominującym objawem są nawracające bóle brzucha. Sprawdzamy, czy stres może wpływać na objawy IBS i czy zespół jelita drażliwego może prowadzić do poważniejszych schorzeń.

1. Co to jest zespół jelita drażliwego?

Jest to choroba o nawrotowym charakterze i dość często rozpoznawana w ostatnich latach. Występuje na całym świecie, częściej w krajach wysokorozwiniętych. W większości przypadków dotyka kobiety. Występuje w każdym wieku, jednak najczęściej w trzeciej i czwartej dekadzie życia.

2. Jakie są objawy zespołu jelita drażliwego?

Według Kryteriów Rzymskich IV objawy zespołu jelita drażliwego to ból brzucha nawracający minimum jeden dzień w tygodniu przez ostatnie trzy miesiące, któremu towarzyszą co najmniej dwie z następujących cech:

• związany z defekacją,
• związany ze zmianą częstotliwości wypróżnień,
• związany ze zmianą konsystencji stolca.

Zobacz film: "Jak zadbać o prawidłowe relacje z dzieckiem?"

Ból brzucha w przebiegu zespołu jelita drażliwego jest niecharakterystyczny, o różnej i zmiennej lokalizacji (najczęściej umiejscowiony w podbrzuszu). Towarzyszyć mu mogą:

• nawracające wzdęcia,
• uczucie parcia w odbycie,
• pilna potrzeba wypróżnienia lub uczucie niepełnego wypróżnienia,
• zmiana liczby oddawanych stolców,
• nieprawidłowe uformowanie i/lub obecność śluzu w stolcu.

3. Czy zespół jelita drażliwego jest chorobą przewlekłą?

Zespół jelita drażliwego ma charakter nawracający. Nie ma możliwości trwałego wyleczenia. Choroba znacząco utrudnia normalne funkcjonowanie i obniża jakość życia.

4. Jakie mogą być przyczyny zespołu jelita drażliwego?

Dotychczas nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyny choroby. Czynników mających wpływ na jej rozwój jest co najmniej kilka.

Zespół jelita drażliwego – przyczyny

• zaburzenia interakcji jelitowo-mózgowej (zaburzenia mikrobioty jelitowej: patogenna mikroflora może spowodować zaburzenia przewodu pokarmowego)
• nadwrażliwość trzewna,
• nieprawidłowa motoryka przewodu pokarmowego,
• zaburzenia immunologiczne w jelicie oraz w ośrodkowym układzie nerwowym.

Dowiedziono ponadto, że u większości chorych z zespołem jelita drażliwego istnieje zależność pomiędzy stresem a wystąpieniem i stopniem nasilenia objawów.

5. Jak diagnozuje się zespół jelita drażliwego?

Chorobę rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych. Brak jest potwierdzających testów diagnostycznych. Lekarz może zlecić ponadto wykonanie podstawowych badań labolatoryjnych krwi (morfologia, OB lub CRP, TSH), jak również USG jamy brzusznej. W uzasadnionych przypadkach wskazane jest wykonanie testu przesiewowego w kierunku celiakii i kolonoskopii (u osób po 50. roku życia).

6. Czy istnieją różne podtypy zespołu jelita drażliwego?

Wyróżnia się następujące postacie zespołu jelita drażliwego:

• IBS-C – z dominującym zaparciem,
• IBS-D – dominującą biegunką,
• IBS-M – mieszana,
• IBS-U – niezróżnicowana (niesklasyfikowana).

7. Czy zespół jelita drażliwego jest tożsamy z chorobą Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego?

Nie, są to różne jednostki chorobowe. Mogą jednak ze sobą współwystępować.

8. Jakie są metody leczenia zespołu jelita drażliwego?

Nie ma leczenia przyczynowego, bo patogeneza IBS nie została w pełni poznana. W trosce o prawidłową mikroflorę jelit zaleca się probiotyki (np. szczep Lactobacillus plantarum 299v). Dowiedziono ich korzystne działanie pod względem ogólnego nasilenia objawów IBS oraz bólu, wzdęcia i gazów.

Lekarz może też zalecić stosowanie leków rozkurczowych, a także trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych lub selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (w jak najmniejszych dawkach przez okres od czterech do dwunastu tygodni lub dłużej, jeśli leczenie jest dobrze tolerowane).

W biegunkowej postaci IBS stosuje się najczęściej loperamid.

W pierwszej kolejności jednak zaleca się naturalne sposoby na zespół jelita drażliwego.

9. Jakie zmiany stylu życia mogą pomóc w zarządzaniu objawami IBS?

Zmiana stylu życia to ważny element wspierający leczenie zespołu jelita drażliwego. Zaleca się zwiększenie aktywności fizycznej, pamiętając jednak, że ćwiczenia przy zespole jelita drażliwego powinny być umiarkowane. Sprawdzą się regularne spacery, nordic walking, pływanie, joga i pilates.

Istotna jest też walka ze stresem oraz dbanie o zdrowy sen. Korzyści mogą też przynieść modyfikacje dietetyczne z unikaniem spożywania produktów nasilających dolegliwości (konserwanty, używki).

W postaci zaparciowej IBS znaczenie ma stosowanie błonnika rozpuszczalnego (babka jajowata, babka płesznik), a nie jak dawniej zalecano nierozpuszczalnego (otręby).

10. Czy dieta może wpływać na wystąpienie objawów IBS?

Prawidłowa dieta przy zespole jelita drażliwego jest bardzo ważna i może przynieść zmniejszenie uciążliwych objawów. U jej podstawy leży ograniczenie pokarmów zawierających FODMAP (fermentujące oligo- di- i monosacharydy oraz poliole – jest to określenie grupy fermentujących węglowodanów, których organizm nie jest w stanie rozłożyć i wchłonąć w jelicie cienkim). Unikać należy m.in. pszenicy, mleka, czerwonego mięsa, jabłek, gruszek, cebuli, czosnku, brukselki, kalafiora, śliwek, kofeiny i fasoli.

Znaczenie ma też objętość danego posiłku (porcje powinny być małe, trzeba unikać przejedzenia).