Zespół złego wchłaniania. Przyczyny, objawy, leczenie

Zespół złego wchłaniania (zespół upośledzonego wchłaniania) to problem zdrowotny, który dotyka układu trawiennego, zaburzając prawidłowe wchłanianie składników odżywczych przez organizm. Choć może występować z różnych powodów, jego konsekwencje mogą być znaczne, prowadząc do niedożywienia i poważnych komplikacji zdrowotnych.

Upośledzenie wchłaniania jelitowego w wielu stanach chorobowych ogranicza się do różnych składników odżywczych lub tylko do jednego. Tego rodzaju stan nazywamy wybiórczym lub niepełnym zespołem złego wchłaniania.

Zaburzenia wchłaniania produktów trawienia zależą od powstałych zmian w błonie śluzowej jelita, co nazywamy pierwotnym zespołem upośledzonego wchłaniania.

Wtórne zaburzenie wchłaniania to sytuacja, kiedy dochodzi do zaburzeń trawienia w świetle jelita. Zależy od braku odpowiedniego przygotowania substratu do transportu przez błonę jelitową. Podział ten jednak nie znajduje powszechnej akceptacji, ponieważ jest zbyt schematyczny.

Zespół złego wchłaniania może rozwinąć się w wyniku m.in.:

• obecności nieprawidłowości anatomicznych w budowie jelita, jak uchyłki czy przetoki;
• niedoborów lub braku enzymów trawiennych;
• rozwoju chorób, w wyniku których dochodzi do niewłaściwego działania narządów rozdzielających te enzymy;
• chorób układowych, jak np. niedoczynność tarczycy;
• operacji chirurgicznych, jak np. resekcja części jelita cienkiego;
• przyjmowania niektórych leków blokujących lub upośledzających proces wchłaniania składników odżywczych w jelicie cienkim;
• dysfunkcji błony śluzowej jelita wskutek celiakii, infekcji wirusowych lub bakteryjnych, nietolerancji oraz alergii pokarmowych, chorób pasożytniczych.

Niedobór enzymów trawiennych może mieć charakter wrodzony, m.in. w przebiegu fenyloketonurii.

Czy zespół złego wchłaniania jest chorobą dziedziczną? Choć niektóre jego przyczyny mogą mieć podłoże genetyczne, zespół złego wchłaniania jest zazwyczaj wynikiem kombinacji czynników genetycznych i środowiskowych.

Zazwyczaj pierwszym objawem zespołu upośledzonego wchłaniania jest biegunka tłuszczowa, w wyniku której dochodzi do odwodnienia oraz utraty masy ciała.

Inne objawy tego zespołu to:

• wypadanie włosów;
• zła kondycja skóry;
• obrzęki;
• odwodnienie;
• ogólne osłabienie i męczliwość;
• łamliwość i kruchość paznokci;
• niedobory odporności;
• zaburzenia krzepnięcia;
• niedokrwistość, bladość skóry;
• niedobory witamin i substancji odżywczych w organizmie.

Objawy te prowadzą do niedoborów substancji pokarmowych i stopniowego wyniszczania organizmu.

Diagnostyka zespołu złego wchłaniania wymaga dokładnego badania fizykalnego i wywiadu lekarskiego. Pod uwagę brane są objawy chorobowe, takie jak problemy gastryczne oraz utrata masy ciała.

Wykonywane są:

• badania krwi;
• badania obrazowe i endoskopowe;
• testy na obecność przeciwciał antygliadynowych oraz przeciwciał przeciwko komórkom okładzinowym żołądka;
• ogólne badanie moczu i kału;
• testy alergiczne.

Dodatkowo wykonywane są liczne badania specjalistyczne w celu wykluczenia zaburzeń wchłaniania węglowodanów, tłuszczów i białek.

Mimo, że jelita są głównym obszarem problemu, zespół złego wchłaniania może mieć swoje korzenie także w innych obszarach układu trawiennego, takich jak żołądek czy wątroba.

Nieleczone oraz zaawansowane zespoły złego wchłaniania mogą prowadzić do wielu licznych i poważnych powikłań, takich jak:

• wyniszczenie organizmu;
• zaburzenia neurologiczne;
• zaburzenia wzrastania i dojrzewania u dzieci i młodzieży;
• osteoporoza;
• wzmożone ryzyko infekcji.

Najczęściej złe wchłanianie dotyczy:

• żelazo;
• witamina B12;
• kwasy tłuszczowe.

Dzięki dokładnej diagostyce nieprawidłowości oraz szybkiemu postawieniu diagnozy można rozpocząć leczenie choroby podstawowej, stanowiącej podłoże zaburzeń wchłaniania.

Czasem konieczne jest zastosowanie odpowiedniej diety, mającej na celu uzupełnianie niedoborów, leczeniu odwodnienia, wyrównaniu zaburzeń elektrolitowych, niedoborów białkowych, niedokrwistości czy też suplementacji witaminy B12.

W przypadku zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki niedobory enzymów uzupełaniane są poprzez terapią substytucyjną. Warto pamiętać też, aby uzupełniać niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Lekarz może przepisać odpowiednie witaminy i minerały w tabletkach.

W poważnych przypadkach zaawansowanego zespołu złego wchłaniania jedynym rozwiązaniem może być żywienie pozajelitowe.

Zespół złego wchłaniania może wpływać na dzieci w większym stopniu niż w przypadku osób dorosłych ze względu na różnice w potrzebach żywieniowych i rozwoju organizmu.

Może prowadzić do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, takich jak witaminy, minerały i tłuszcze, prowadząc do niedoborów pokarmowych, które są szczególnie niebezpieczne w dzieciństwie.

Dzieci często są bardziej podatne na utratę masy ciała, opóźnienie wzrostu, biegunki, wymioty i problemy ze skórą. U dorosłych mogą występować inne objawy, takie jak utrata masy ciała, anemia czy niedobory witamin.

U dzieci, zwłaszcza młodszych, problemy związane z zespołem złego wchłaniania mogą wpływać na rozwój psychiczny i emocjonalny. Niedobory składników odżywczych mogą wpływać na funkcje mózgu i ogólny stan zdrowia.