Objawy zespołu polcystycznych jajników

Pojęcie wzięło się ze współistnienia kilku pozornie niezwiązanych ze sobą zaburzeń: podwyższonego stężenia męskich hormonów we krwi (hiperandrogenizm), braku owulacji lub nieregularnych cyklów owulacyjnych, torbielowatości jajników, zaburzeń metabolicznych i nieprawidłowego poziomu hormonów LH i FSH.

Przede wszystkim mogą być to:

• Hiperandrogenizm – wysokie stężenie męskich hormonów płciowych (androgenów) we krwi skutkuje hirsutyzmem, a więc nadmiernym owłosieniem ciała, a także występowaniem trądziku i łojotoku.
• Brak owulacji lub nieregularne cykle owulacyjne, powodujące problemy z zajściem w ciążę.
• Stwierdzone w USG policystyczne jajniki – dwanaście i więcej pęcherzyków o wielkości 2–9 mm w każdym jajniku i/lub objętość jajnika ponad 10 ml.
• Zaburzenia cyklu menstruacyjnego, np. krwotoczne, rzadkie, nieregularne lub w ogóle nieobecne miesiączki.
• Zaburzenia metaboliczne: nieprawidłowy wynik testu obciążenia glukozą (insulinooporność), otyłość, zaburzenia przemiany lipidów, nadciśnienie tętnicze.
• Nieprawidłowości w wynikach badań poziomu hormonów przysadkowych LH i FSH.
• Bóle w miednicy mniejszej spowodowane uciskiem powiększonych jajników.

Według aktualnych kryteriów lekarskich, w rozpoznawaniu PCOS liczą się przede wszystkim trzy pierwsze grupy zaburzeń. Aby zdiagnozować zespół wielotorbielowatych jajników, potrzebne są przynajmniej dwa z nich. Pozostałe symptomy PCOS mają charakter pomocniczy. Zwraca się na nie uwagę i mają one duże znaczenie przy leczeniu PCOS, ale nie decydują o rozpoznaniu choroby.

Rozpoznanie PCOS musi być poprzedzone wykluczeniem innych przyczyn zaburzeń owulacji i hiperandrogenizmu. Konieczne jest wykonanie badań w kierunku chorób mogących powodować nieregularne lub nieobecne miesiączki. Należą do nich:

• hiperprolaktynemia,
• niedoczynność tarczycy,
• wrodzony przerost nadnerczy,
• gruczolaki nadnerczy aktywne hormonalnie,
• gruczolaki jajników aktywne hormonalnie,
• zespół Cushinga.

Przyczyna PCOS jest uwarunkowana genetycznie, nieusuwalna i do końca nieznana.

Lek, który najbardziej "zamieszał" w sprawie leczenia PCOS, to lek przeciwcukrzycowy – metformina. Okazuje się, że jej podawanie nie tylko normuje gospodarkę cukrową u osób z zaburzeniami glikemii i nie tylko przyczynia się do spadku wagi ciała osób otyłych, ale również zmniejsza objawy hiperandrogenizmu (takich jak łojotok, trądzik, nadmierne owłosienie ciała), przywraca cykle owulacyjne i ułatwia zajście kobiety w ciążę.

Lek ten jest podawany u większości chorych z otyłością oraz – według indywidualnych wskazań – u innych pacjentek. W leczeniu PCOS duże znaczenie mają również tradycyjne metody, jak dieta, sport i wsparcie psychologiczne.

Leczenie PCOS ma charakter objawowy i polega na niwelowaniu skutków choroby. Zbyt duże stężenie męskich hormonów we krwi zwalczane jest lekami antykoncepcyjnymi, ewentualnie kojarzonymi z lekami antyandrogennymi. Przy problemach z zajściem w ciążę i w cyklach bezowulacyjnych stosuje się lek indukujący owulację (klomifen) albo syntetyczny hormon przysadkowy FSH. Niekiedy lekarze podejmują decyzję o leczeniu operacyjnym lub o zapłodnieniu in vitro.

Źródła

1. Bręborowicz G.H., (red.), Położnictwo i ginekologia, t. 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, ISBN 978-83-200-3927-6.