Wirus w ciąży
Wirus w ciąży może być bardzo groźny dla matki i rozwijającego się w jej łonie dziecka. Istnieją wirusy, takie jak wirus różyczki, cytomegalowirus czy wirus opryszczki, które mogą doprowadzić do poważnych wad rozwojowych dziecka, a nawet zagrozić jego życiu. W części przypadków da się zapobiec zainfekowaniu dziecka danym wirusem, jednak wymagane jest do tego szybkie rozpoznanie.
1. Wirusy groźne w ciąży
Wirusy groźne w ciąży, które bez problemu przedostają się do dziecka i wywołują zakażenia wewnątrzmaciczne lub przedostają się do dziecka podczas przechodzenia przez drogi rodne kobiety, to:
- wirus cytomegalii,
- wirus opryszczki,
- wirus różyczki,
- wirus odry,
- wirus ospy wietrznej i półpaśca,
- wirus grypy,
- enterowirusy,
- adenowirusy,
- parwowirus B19,
- wirus zapalenia wątroby typu B, C,
- wirus limfocytarnego zapalenia splotu naczyniówkowego i opon mózgowych,
- wirus gorączki Zachodniego Nilu,
- wirus HIV.
1.1. Wirus cytomegalii w ciąży
Wirusem, który najczęściej infekuje płód jest cytomegalowirus, czyli wirus cytomegalii. Jego nosiciele to przedstawiciele wszystkich grup socjoekonomicznych i mieszkańcy wszystkich szerokości geograficznych. Wirus jest obecny w mleku matki, jeśli jest nosicielką, do dziecka może przedostać się także poprzez łożysko. U płodu zakażenie tym wirusem może wywołać wady takie jak:
- hipotrofia wewnątrzmaciczna,
- wady słuchu, a nawet głuchota,
- zwapnienia wewnątrzczaszkowe,
- mikrocefalia,
- wodogłowie,
- hepatosplenomegalia,
- neuropatia nerwu wzrokowego,
- opóźnienie rozwoju psychomotorycznego.
Najgroźniejsze jest zakażenie w pierwszym trymestrze ciąży, wtedy ryzyko pojawienia się wad u dziecka jest wysokie. Jeśli u kobiety pojawi się zakażenie pierwotne w tym czasie, jest około 30-40 proc. ryzyka, że infekcja przedostanie się do dziecka. W 90 proc. przypadków infekcji, przebiega ona bezobjawowo. Niestety, u 7 proc. z nich w pierwszych dwóch latach życia mogą pojawić się zaburzenia słuchu, głuchota lub opóźnienia w rozwoju. 30 proc. dzieci z objawową wrodzoną cytomegalią umiera.
1.2. Wirus opryszczki w ciąży
Wirus opryszczki pospolitej ma dwie odmiany: HSV-1, czyli opryszczkę wargową i HSV-2, czyli opryszczkę narządów płciowych. Obie te odmiany mogą wywołać okołoporodową lub wrodzoną opryszczkę u płodu, jednak za 75 proc. infekcji odpowiada HSV-2, czyli wirus opryszczki narządów płciowych. Opryszczka najczęściej przedostaje się do płodu w czasie porodu. U dzieci zainfekowanych w ten sposób wirusem opryszczki może dojść do zaatakowania:
- skóry, oczu i jamy ustnej (45 proc. przypadków);
- centralnego układu nerwowego (30 proc. przypadków),
- innych organów (25 proc. przypadków).
Objawy tego rodzaju infekcji wirusem opryszczki pojawiają się w czasie pierwszych 4 tygodni życia dziecka.
Infekcja wrodzona wirusem opryszczki jest wywołana przedostaniem się wirusa do dziecka przez łożysko lub poprzez rozprzestrzeniającą się infekcję narządów płciowych kobiety (dzieje się tak w 10 proc. przypadków infekcji i głównie w przypadku infekcji pierwotnej). Wirus przekazany dziecku w ten sposób może doprowadzić do hipotrofii wewnątrzmacicznej, przedwczesnego porodu, a nawet do poronienia.
1.3. Wirus różyczki w ciąży
Wirus różyczki jest jednym z najgroźniejszych wirusów w ciąży. Może on wywołać u płodu:
- hipotrofię wewnątrzmaciczną,
- zwapnienia wewnątrzczaszkowe,
- mikrocefalię,
- zaćmę wrodzoną,
- wady serca (takie jak ubytek przegrody międzykomorowej, koarktacja aorty),
- zaburzenia neurologiczne,
- hepatosplenomegalię.
Dzieci urodzone po zainfekowaniu wirusem różyczki mogą mieć także purpurowe zabarwienie skóry (wywołane hemopoezą zachodzącą poza szpikiem kostnym). Największe niebezpieczeństwo niesie za sobą infekcja wirusem różyczki w pierwszych 16 tygodniach ciąży, kiedy kształtują się najważniejsze organy dziecka. Po 18 tygodniu ciąży zakażenie płodu nie stwarza ryzyka wad wrodzonych.
1.4. Wirus ospy wietrznej i półpaśca w ciąży
Infekcja wirusem ospy wietrznej jest groźna zarówno dla kobiety w ciąży, jak i dla rozwijającego się w jej łonie płodu. Infekcja pierwotna tym wirusem w czasie ciąży wymaga jak najszybszej interwencji lekarskiej, gdyż wywołuje objawy zarówno u matki (powoduje zapalenie płuc), jak i u dziecka. Jest szczególnie groźna w pierwszym trymestrze ciąży. Pod wpływem wirusa u płodu mogą pojawić się następujące wady:
- zaćma wrodzona,
- atrofia części ciała,
- zaburzenia neurologiczne.
Wskutek zakażenia, może dojść także do poronienia.
Zainfekowanie wirusem VZV w czasie między 5 dniami przed porodem do 2 dni po porodzie to ryzyko groźnej dla życia dziecka ospy, która w 30 proc. przypadków kończy się śmiercią noworodka.
1.5. Enterowirusy w ciąży
W przypadku enterowirusów uznaje się, że raczej nie dochodzi do przekazywania ich dziecku poprzez łożysko. Istnieją jednak badania, które wskazują na to, że niektóre z tych wirusów (echowirusy i wirusy coxsackie) są powiązane z większym ryzykiem:
- zaburzeń neurologicznych,
- zapalenia mięśnia sercowego,
- zmian martwiczych naczyń krwionośnych,
- poronienia.
1.6. Wirus odry w ciąży
Wirus odry może wywołać groźne objawy u kobiety w ciąży (zapalenie płuc), ale nie powoduje wrodzonej choroby u dziecka. Po urodzeniu dziecko może zachorować na odrę, co samo w sobie jest niebezpieczne. Infekcja tym wirusem może zwiększyć ryzyko takich powikłań jak:
- przedwczesny poród,
- poronienie,
- niska masa urodzeniowa dziecka.
2. Zapobieganie infekcjom wirusowym w ciąży
Aby zapobiec wirusom w ciąży, bardzo ważne jest dbanie o odporność przyszłej mamy. Zdrowe odżywianie, rozsądna aktywność fizyczna i panowanie nad stresem to główne sposoby na poprawę odporności. Równie ważna jest odpowiednia higiena w ciąży – szczególnie higiena związana z kontaktami ze zwierzętami, przyrządzaniem jedzenia i kontaktem z innymi ludźmi, którzy mogą być nosicielami wirusów.
Kolejną ważną rzeczą są szczepienia przed ciążą – mogą one ochronić na przykład przed grypą (niestety, tylko przez około rok), różyczką, odrą czy ospą. Badania wskazują, że w niektórych przypadkach nawet szczepienia w czasie ciąży są korzystne dla matki i dziecka (korzyści i ryzyko musi oczywiście rozważyć lekarz).
