Dawstwo komórek jajowych
Dawstwo komórek jajowych to dobrowolna pomoc kobietom, które nie mogą mieć dzieci, ponieważ ich rezerwa jajnikowa wygasła lub istnieje inna przyczyna niepłodności spowodowana czynnikiem jajnikowym i nieprawidłowościami w obrębie komórek jajowych. Każda kobieta rodzi się z pewną pulą komórek jajowych do wykorzystania. Czasami liczba jajeczek jest na tyle mała, że rezerwa jajnikowa szybko się wyczerpuje. Im później kobieta decyduje się na ciążę, tym większe ryzyko kłopotów z płodnością. U wielu kobiet występuje problem, który polega na braku zdolnych do zapłodnienia komórek jajowych. Rozwiązaniem takiej sytuacji może być transfer komórki jajowej od innej kobiety – dawczyni.
1. Na czym polega oddanie komórek jajowych?
Leczenie niepłodności umożliwia niepłodnym parom posiadanie własnego, biologicznego potomstwa. Jeśli problemy z płodnością leżą po stronie kobiety i związane są z brakiem zdrowych, zdolnych do zapłodnienia komórek jajowych, wówczas istnieje możliwość pozyskania zdolnego do zapłodnienia jajeczka od dawczyni. Problem związany z uwalnianiem do jajowodu prawidłowych gamet żeńskich może być spowodowany: brakiem rezerwy jajnikowej, przedwczesnym wygaśnięciem czynności jajników, obniżoną funkcją jajników, przebytym leczeniem przeciwnowotworowym, stanem pooperacyjnym jajników lub nieznanymi przyczynami – tzw. niepłodność idiopatyczna.
Dawstwo komórek jajowych polega na dobrowolnym i świadomym przekazaniu żeńskich gamet przez młode (18-34 lata), zdrowe kobiety na rzecz potrzebujących, niepłodnych par. Kardynalną zasadą związaną z dawstwem komórek jajowych jest zasada anonimowości, która sprowadza się do tego, że biorczynie oraz dawczynie nie mogą się wzajemnie poznać. Ilość komórek, którą może oddać każda kobieta podczas jednego zabiegu, jest ustalona odgórnie. Liczba dzieci urodzonych z komórek jajowych od jednej dawczyni nie powinna przekraczać sześciu.
2. Jak wygląda oddawanie komórek jajowych?
Proces oddawania komórek jajowych można podzielić na cztery etapy. Pierwszy etap sprowadza się do odwiedzenia przez kobietę kliniki leczenia niepłodności, w której zostaje ona dokładnie poinformowana o procedurze oddawania jajeczek. W czasie spotkania lekarz odpowiada na wszystkie ewentualne pytania i rozwiewa wątpliwości. Następnie przeprowadzony zostaje szczegółowy wywiad medyczny i genetyczny, który ma określić, czy kobieta może zostać dawczynią. Jeśli w rodzinie pacjentki występują choroby genetyczne, jej komórki jajowe mogą nie nadawać się do wykorzystania w zabiegu in vitro. Potem zostaje wykonane badanie ginekologiczne oraz badanie USG macicy i jajników. Przeprowadza się również testy w kierunku przebytych chorób zakaźnych i ewentualnych chorób genetycznych.
Drugi etap następuje po około trzech tygodniach lub po miesiącu od pierwszej wizyty w klinice. Kobiecie przedstawia się wyniki wcześniej przeprowadzonych badań laboratoryjnych. Jeśli wyniki są prawidłowe i pacjentka spełnia wszystkie kryteria, by zostać dawczynią, można ustalić datę rozpoczęcia przygotowań do pobrania komórek jajowych. To, kiedy komórki zostaną pobrane z pęcherzyków jajnikowych, zależy od dni cyklu menstruacyjnego. Trzeci etap procedury dawstwa komórek jajowych musi odbyć się w pierwszym lub drugim dniu miesiączki. Wtedy pacjentce podawane są leki hormonalne, które mają przygotować jajniki do pobrania jajeczek. Pacjentka zażywa je przez około 10 dni. Ostatni etap to pobranie komórek jajowych od dawczyni podczas krótkiego znieczulenia dożylnego.
Zabieg pobrania jajeczek jest bezbolesny i dość prosty. Odbywa się metodą punkcji pęcherzyków jajnikowych. Już po trzech godzinach od zabiegu dawczyni może opuścić klinikę. W przyszłości kobieta może ponownie zgłosić się do programu dawstwa. Cały proces pobierania komórek jajowych od dawczyni przebiega ambulatoryjnie, tzn. nie wymaga pobytu w szpitalu. Pobrane komórki jajowe trafiają do banku komórek jajowychkliniki leczenia niepłodności.
3. Jakie mogą być skutki uboczne oddania komórek jajowych?
Oddanie komórek jajowych nie wiąże się ze skutkami ubocznymi. Istnieje tylko minimalne ryzyko powikłań po zabiegu, takich jak: zespół hiperstymulacyjny jajników, infekcje, krwiaki. U młodych i zdrowych dawczyń, z prawidłową anatomią jajników, ryzyko jakichkolwiek powikłań jest niemalże zerowe. Oddanie komórek jajowych nie zmniejsza również płodności dawczyni. W przyszłości nie musi się ona obawiać, że będzie miała trudności z zajściem w ciążę i urodzeniem dziecka. Pobranie kilku czy kilkunastu jajeczek spośród kilkuset tysięcy jest dla zdrowego organizmu kobiety nieodczuwalne. Jeśli kobieta zostanie zakwalifikowana do donacji komórek jajowych, może liczyć na rekompensatę finansową za poniesione koszty i niedogodności związane z procedurą poboru jajeczek.
Niektóre kliniki leczenia niepłodności oferują możliwość podzielenia się komórkami jajowymi w ramach prowadzonej procedury in vitro u danej kobiety, która ma zdrowe komórki jajowe. Może ona wówczas oddać swoje gamety tym pacjentkom, które nie mają zdrowych komórek płciowych, dając im szansę na macierzyństwo. Program dawstwa komórek jajowych stanowi unikalną ofertę bezpłatnych programów zapłodnienia in vitro dla kobiet, które zdecydują się przekazać część swoich komórek potrzebującym. Program obejmuje tylko te kobiety, które mają odpowiednie rezerwy jajnikowe, dopiero rozpoczynają leczenie i posiadają dodatkowe komórki jajowe, których nie wykorzystają w trakcie leczenia. Program otwiera drogę do leczenia tym parom, dla których korzystanie z procedur in vitro jest dość kosztowne.
Joanna Krocz