Opieka prenatalna w ciąży

Opieka prenatalna to całościowa opieka medyczna kobiety przed i w czasie trwania ciąży. Jej celem jest wczesne wykrycie potencjalnych problemów, zapobieganie im, jeśli jest to możliwe, skierowanie kobiety do właściwego ośrodka leczniczego, jeśli tego wymaga. Tego typu opieka pomaga zapobiegać poronieniom, śmierci płodu, niskiej jego wadze i wadom wrodzonym. Jest ona ważna, ponieważ właściwa dieta, przyjmowanie witamin i prawidłowy poziom cukru we krwi przed zapłodnieniem ma istotny wpływ na rozwój dziecka i ewentualne pojawienie się chorób w jego dorosłym życiu.

1. Przygotowanie do ciąży

Dlatego przed zajściem w ciążę kobieta powinna porozmawiać ze swoim lekarzem. Najważniejsze rzeczy, jakie może zrobić jeszcze przed staraniami o dziecko to:

• przyjmowanie codziennie 0,4 mg kwasu foliowego przynajmniej na 3 miesiące przed zapłodnieniem, co zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób wrodzonych,
• rzucenie palenie i zaprzestanie picia alkoholu,
• kontrolowanie schorzeń, na które cierpi kobieta (np. astma, cukrzyca, wysokie ciśnienie krwi),
• uzyskanie informacji od lekarza, które ze środków dostępnych bez recepty mogą być szkodliwe podczas ciąży i których nie należy przyjmować,
• unikanie kontaktu z substancjami czy materiałami toksycznymi, a także z kotami.

2. Wizyty u ginekologa w ciąży

Podczas ciąży lekarz wyznacza kobiecie terminy wizyt. Większość ekspertów uważa, że powinny się one odbywać:

Zobacz film: "Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży"

• raz w miesiącu pomiędzy 4. a 28. tygodniem ciąży,
• dwa razy w miesiącu pomiędzy 28. a 36. tygodniem,
• co tydzień powyżej 36. aż do narodzin dziecka.

Podczas pierwszej wizyty lekarz może zapytać kobietę na co chorowała lub choruje obecnie, czy przechodziła jakieś operacje, czy się leczy na coś, pyta także o historię medyczną rodziny, wykonuje badanie fizykalne, włączając w to badanie miednicy i badanie cytologiczne, bada ciśnienie, jej wagę i wzrost, zleca badanie krwi i moczu. Kolejne wizyty są przeważnie krótsze. Lekarz kontroluje zdrowie kobiety oraz rozwój dziecka.

Podczas ciąży kobieta powinna szczególnie dbać o siebie. Niezależnie od tego, która to ciąża, ważne jest, aby kobieta dbała o swoje zdrowie – odwiedzała lekarza, wykonywała niezbędne badania, przyjmowała kwas foliowy każdego dnia, nie brała leków szkodliwych w ciąży, ani nie przerywała z korzystania leków, które musi przyjmować, unikać działania promieni rentgenowskich (warto poinformować lekarza, że kobieta jest w ciąży, by można było zastosować dodatkowe środki ochronne), wykonać szczepienie przeciwko grypie, jeśli dziecko ma przyjść na świat pomiędzy marcem a czerwcem.

3. Odżywianie w ciąży

Ważne jest również prawidłowe odżywianie przyszłej mamy. Kobieta winna spożywać różne produkty – owoce, warzywa, produkty z pełnego ziarna, bogate w wapń, o niskiej zawartości przetworzonych tłuszczów, przyjmować odpowiednią ilość płynów. Organizm kobiety wymaga dostarczania mu codziennie odpowiedniej ilości składników odżywczych. Jeśli jest taka potrzeba należy stosować ich suplementację. Należy pamiętać o myciu owoców i warzyw przed spożyciem, nie jeść surowego miejsca, przygotowywać właściwie produkty, aby uchronić się przed toksoplazmozą i listerią.

Kobieta powinna także kontrolować swoją wagę, wykonywać ćwiczenia fizyczne dla kobiet w ciąży, nie pić, nie palić, nie korzystać z gorących kąpieli, wysypiać się.

4. Badania w ciąży

Podczas ciąży kobieta przechodzi wiele badań. Pozwalają one na kontrolowanie stanu zdrowia zarówno kobiety jak i dziecka. Gdy ciąża się rozwija, lekarz może zalecić wykonanie dodatkowych badań.

Niektóre z badań w ciąży wykrywają tylko prawdopodobne ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych u dziecka. Testy diagnostyczne mogą potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Do ich wykonania wykorzystuje się różne techniki. Przy potwierdzeniu choroby diagnostyka ta pozwala rodzicom zapoznać się z cechami choroby genetycznej dziecka, sposobie jej dziedziczenia, z tym, co będzie się działo, gdy dziecko z wadą wrodzoną przyjdzie na świat, jakie są możliwości leczenia. Warto zaznaczyć, że nie każde badanie prenatalne skutkuje przerwaniem ciąży. Badania pozwalają lekarzom na leczenie niektórych wad dziecka jeszcze w życiu płodowym, na lepsze zoorganizowanie porodu i udzielenie noworodkowi pomocy.

5. Choroby genetyczne płodu

Materiał genetyczny dziecka składa się w 50% z genów matki i 50% z genów ojca. Geny ułożone są w strukturach zwanych chromosomami. W ludzkiej komórce znajduje się 23 pary chromosomów, czyli 46 chromosomów (po połowie od każdego z rodzica). Geny mogą się różnić od siebie, jeden może przeważać (gen dominujący) nad drugim (gen recesywny). Cechy uwarunkowane przez gen dominujący zawsze są cechami widocznymi. Cecha recesywna pozostaje jakby w ukryciu, ale i ona stanowi potencjał genetyczny przekazany potomstwu. Do uszkodzenia genów dochodzi podczas zapłodnienia lub w wyniku działania czynników fizycznych lub chemicznych podczas różnicowania się listków zarodkowych.

Choroby genetyczne przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Jednak początek im mogą dać w każdej chwili różne zaburzenia, które uszkodzą gen.

Badania prenatalne pozwalają wykryć takie choroby jak: fenyloketonuria, hemofilia, dystrofia mięśniowa Duchenne’a, zespół Downa, pląsawica Huntingtona, zespół Edwardsa, zespół Patau, trisomię 8, zespół 4p, cri du chat (miauczący dźwięk), zespół 13q, 18q, Turnera, niektóre choroby metaboliczne związane np. z zaburzeniami przemiany lipidów (tłuszczów), węglowodanów, aminokwasów, hormonów steroidowych.

Badania tego typu wykonywane są:

• u kobiet powyżej 35. roku życia,
• gdy w poprzedniej ciąży wystąpiła trisomia 21, aberracje chromosomów płciowych, wady ośrodkowego układu nerwowego, choroby metaboliczne, inne anomalie chromosomowe,
• jeśli u rodziców pojawiła się translokacja chromosomowa, mozaicyzm chromosomowy,
• w rodzinie wystąpił zespół Downa,
• w surowicy matki w ciąży wykryto wysokie stężenie alfa-fetoproteiny,
• kobieta odczuwa nadmierny lęk o zdrowie dziecka.

Badania prenatalne dzielą się na:

• badania nieinwazyjne – czyli takie, które są całkowicie bezpieczne dla matki i dziecka. Opierają się one na pobranej próbce krwi i USG. Nie stawiają one jednoznacznej diagnozy, ale pozwalają ocenić ryzyko wystąpienia wad płodu. Do grupy takich badań zalicza się: badania USG, test PAPP-a, test podwójny i potrójny, test zintegrowany, badanie przepływu w przewodzie żylnym, przepływ przez zastawkę trójdzielną.
• badania inwazyjne – wymagają pobrania materiału, który zawiera komórki płodu, poddawane dalszej analizie. Pozwalają one na dokładne zdiagnozowanie wad rozwoju dziecka. Obarczone są jednak pewnym ryzykiem (w 0,5-1% przypadków występują komplikacje dla ciąży). Dlatego zaleca się je w uzasadnionych przypadkach. Zalicza się do nich amniopunkcję, biopsję kosmówki, kordocentezę, fetoskopię, biopsję tkanek płodu, diagnostykę przedimplantacyjną.