Obrzęki. Przyczyny, rodzaje, leczenie

Obrzęki, potocznie nazywane opuchlizną, powstają w wyniku nagromadzenia się płynu w tkankach organizmu. Mogą towarzyszyć chorobom nerek, serca lub alergiom, jak również wynikać z fizjologii człowieka. Jakie są rodzaje obrzęków? Jakie są przyczyny obrzęków i jak z nimi skutecznie walczyć? Czy obrzęki mogą wpływać na rozwój dziecka w trakcie ciąży?

1. Czym są obrzęki?

Obrzęk (wysięk, przesięk) powstaje, gdy płyn znajdujący się we krwi oraz w chłonce wypływa z naczynia krwionośnego i gromadzi się między komórkami. Opuchnięte miejsce wygląda inaczej niż zdrowa część ciała - jest jaśniejsze i błyszczy się, a delikatny ucisk palcem tego miejsca, trwający co najmniej 5 sekund, pozostawia po zwolnieniu uścisku wgniecenie.

2. Przyczyny obrzęków

Obrzęki występują najczęściej w wyniku:

• ciąży;
• alergii;
• oparzenia.

Zobacz film: "Cukrzyca ciążowa"

Mogą być skutkiem:

• prowadzenia niezdrowego trybu życia;
• prowadzenia auta przez wiele godzin;
• niedoboru sny;
• nadużywania alkoholu.

Najczęściej występują:

• w okolicy krzyżowej;
• na twarzy (np. pod oczami, na powiekach);
• na kończynach dolnych.

2.1. Czy obrzęki mogą być objawem poważniejszych schorzeń?

Obrzęki mogą być spowodowane poważniejszymi chorobami, takimi jak:

• zastoinowa niewydolność serca;
• niewydolność nerek;
• marskość wątroby;
• zaburzenia tarczycy;
• nadciśnienie tętnicze;
• choroby układu krążenia;
• nowotwory;
• zaburzenia hormonalne u kobiet;
• świnka;
• sepsa;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• żylaki podudzi.

2.2. Czy dieta i styl życia mają wpływ na skłonność do obrzęków?

Tryb życia oraz sposób odżywiania mogą znacząco wpływać na skłonność do występowania obrzęków.

Czynniki, które mogą podnieść prawdopodobieństwo ich wystąpienia, to m.in.:

• niski poziom nawodnienia;
• niewielka aktywność fizyczna;
• stosowanie niektórych leków;
• obciążenie nóg;
• otyłość;
• stosowanie używek (papierosy, alkohol);
• nadmierne spożywanie soli.

Modyfikacja trybu życia i odżywiania się może zmniejszyć występowanie obrzęków.

3. Rodzaje obrzęków

W zależności od czynnika, który spowodował powstanie obrzęku, wyróżniamy:

• obrzęki alergiczne - występują w okolicach jamy ustnej, oczu; atakują tkankę podskórną i skórę w jej głębszych warstwach; mogą pojawić się także na rękach i narządach płciowych; szczególnie groźny jest obrzęk błon śluzowych nosa lub krtani;
• obrzęki pochodzenia sercowego lub zastoinowego - wywołane są zwykle niewydolnością krążenia i upośledzonym odpływem krwi z odwodu do serca prawego, co sprawia, że ciśnienie żylne podwyższa się; zwykle występują w okolicach kostek, na nogach i podudziach;
• obrzęki pochodzenia nerkowego - najczęściej występują u chorych na nadczynność lub niedoczynność tarczycy;
• obrzęki charłacze (obrzęki głodowe) - spowodowane są niedożywieniem; występują w jamie brzusznej, jamie opłucnowej oraz w mosznie.

4. Jakie są różnice między obrzękami wynikającymi z problemów zdrowotnych a obrzękami fizjologicznymi?

Różnice między obrzękami powstałymi na skutek problemów zdrowotnych a obrzękami naturalnymi obejmują:

1. Przyczynę wystąpienia obrzęku

• obrzęki fizjologiczne są wynikiem normalnych procesów fizjologicznych zachodzących w organizmie;
• obrzęki związane z problemami zdrowotnymi wynikają z chorób lub zaburzeń.

1. Lokalizację obrzęku

• obrzęki naturalne mogą występować w różnych miejscach, w zależności od przyczyny, np. obrzęki związane z długotrwałym staniem pojawiają się na nogach, podczas gdy obrzęki powstałe pod wpływem gorąca mogą objawiać się jako opuchlizna dłoni i stóp;
• lokalizacja obrzęków spowodowanych chorobą może być związana z przyczyną danego schorzenia, np. obrzęki związane z niewydolnością serca często występują w okolicach kostek, nóg i brzucha, podczas gdy obrzęki wynikające z niewydolności nerek mogą przejawiać się m.in. w postaci opuchnięcia wokół oczu.

1. Trwałość obrzęku

• fizjologiczne obrzęki zwykle znikają po ustaniu przyczyny, np. po odpoczynku lub po zakończeniu ciąży;
• obrzęki związane z problemami zdrowotnymi mogą być trwałe lub nawracające, w zależności od przyczyny choroby i skuteczności leczenia.

5. Obrzęki w ciąży

Obrzęki często występują u kobiet w ciąży i mogą mieć pewien wpływ na rozwój dziecka oraz samopoczucie matki.

Obrzęki w ciąży zwykle pojawiają się w okolicach kostek, nóg i stóp, ale mogą również dotyczyć rąk, twarzy i innych obszarów ciała.

Choć zazwyczaj są normalnym objawem związanym z procesem ciąży, to w niektórych przypadkach mogą świadczyć o poważniejszych problemach zdrowotnych, takich jak m.in. nadciśnienie w ciąży, które może z kolei prowadzić do groźnego dla matki i dziecka stanu przedrzucawkowego. Warto w takiej sytuacji zasięgnąć porady lekarskiej.

6. Kiedy należy skonsultować się z lekarzem z powodu obrzęków?

Powinniśmy skonsultować się z lekarzem, gdy obrzęki:

• pojawiły się nagle, szczególnie na twarzy, szyi, rękach, nerkach lub jamie brzusznej - mogą być objawem poważnych problemów zdrowotnych, takich jak alergia, infekcja lub niewydolność narządów;
• są trwałe lub nawracające - mogą być symptomem choroby przewlekłej, takiej jak niewydolność serca lub niewydolność nerek;
• są bolesne lub towarzyszą im inne objawy, takie jak duszność, ból w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem, zawroty głowy, zaburzenia rytmu serca, bóle głowy lub zaburzenia widzenia;
• są związane z zakażeniem, takim jak zapalenie skóry, zapalenie tkanki podskórnej lub zakażenie dróg moczowych;
• są związane z urazem lub operacją.

W przypadku wystąpienia obrzęków, które nie ustępują w ciągu kilku dni lub którym towarzyszą inne niepokojące objawy, powinniśmy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia przyczyny i odpowiedniego leczenia.

7. Leczenie i radzenie sobie z obrzękami

Jak leczyć obrzęki? Oto kilka metod stosowanych w zależności od przyczyny wystąpienia obrzęku:

• masaż limfatyczny;
• farmakoterapia;
• rehabilitacja;
• stosowanie lekkostrawnej diety;
• używanie specjalnych maści i żelów na obrzęki po urazach;
• usunięcie z najbliższego otoczenia alergenów, które spowodowały obrzęk;
• stosowanie rajstop uciskowych i przeciwżylakowych;
• leczenie choroby podstawowej.

8. Domowe metody łagodzenia obrzęków

Wśród domowych metod zmniejszania obrzęków możemy wymienić:

• unoszenie kończyn powyżej poziomu serca;
• spożywanie odpowiedniej ilości wody;
• ograniczenie spożycia soli;
• unikanie długotrwałego stania lub siedzenia;
• ograniczenie używek;
• regularną aktywność fizyczną;
• noszenie odpowiedniej odzieży i obuwia.